AB önderler tepesi öncesi Türkiye’ye talep ve ikazlar
Brüksel’de 14-15 Aralık tarihlerinde düzenlenecek Avrupa Birliği (AB) önderler tepesi öncesinde Türkiye dahil tüm aday ve potansiyel aday ülkelerle ilgili tavır dokümanı açıklandı.
AB ülkelerinin Avrupa işleri bakanlarından oluşan Genel İşler Kurulu’nun dün Brüksel’de yaptığı doruğa hazırlık toplantısında Türkiye, Karadağ, Bosna-Hersek, Sırbistan, Kuzey Makedonya, Arnavutluk, Kosova, Moldova, Ukrayna ve Gürcistan ile ilgili kıymetlendirme sonuçları yer aldı.
AB devlet ve hükümet liderlerini temsil eden AB Kurulu’nun açıkladığı kıymetlendirme sonuç dokümanında, Türkiye’nin “aday ülke ve ortak çıkarların bulunduğu çeşitli alanlarda kilit değer taşıyan bir partner” olduğu belirtildi ve “dünyanın en fazla mülteci nüfuslarından birini barındırmada devam eden eforlarından ötürü Türkiye övüldü.
Konsey’in kıymetlendirme sonuç evrakında Türkiye’ye ayrılan kısım, AB Komitesi’nin 8 Kasım’da açıkladığı Türkiye raporu ile misal tabirler içerdi.
Doğu Akdeniz ve Yunanistan
Belgede, Doğu Akdeniz’de istikrarlı ve inançlı bir atmosferin ve Türkiye ile karşılıklı faydaya ve iş birliğine dayalı bağlantılar geliştirilmesinin AB açısından stratejik ehemmiyet taşıdığına vurgu yapıldı. AB’nin Türkiye ile “aşamalı, orantılı ve geriye döndürülebilir” bir formda çeşitli ortak çıkar alanlarında birlikte çalışmaya hazır olduğu belirtildi, samimi ve açık bir diyaloğun sürdürülmesi iradesi söz edildi, ortak çıkar alanları ortasında göç, kamu sıhhati, iklim, terörle çaba ve bölgesel bahisler sayıldı.
Türkiye ile Yunanistan ortasındaki bağlantılarda son periyottaki güzelleşmenin olumlu bir halde not alındığı tabir edilirken bu güzelleşmenin kalıcı olması beklentisine vurgu yapıldı. Doğu Akdeniz’de tansiyonun düşmesinden duyulan memnuniyetin yanı sıra Türkiye’nin yeterli komşuluk ilgilerine ve gerekirse Milletlerarası Adalet Divanı’na taşınması dahil, meselelerin barışçı tahlili taahhüdüne bağlı kalması beklentisi lisana getirildi.
Güney Kıbrıs ile olağanlaşma talebi
Türkiye’nin AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti ile bağlarını normalleştirmesi ve tüm AB ülkelerinin toprak bütünlüğü ile egemenlik haklarını tanıması talebine yer verilen dokümanda AB’nin BM kararları çerçevesinde Kıbrıs probleminin kapsamlı tahlili taahhüdüne bütünüyle bağlı olmaya devam ettiği de vurgulandı ve Türkiye’nin bu çerçevede barışçı tahlile bağlılığını bildirmesi ve katkı sağlamasının hayati kıymet taşıdığı kaydedildi.
Belgede ayrıyeten Kıbrıs’taki Kapalı Maraş’ın statüsünün kıymetine de işaret edilerek Türkiye’nin BM Güvenlik Kurulu kararlarına ters her çeşit tek taraflı aksiyonunun kınandığı belirtildi, bu çeşit aksiyonların geri alınması istendi.
Demokrasi, hukuk, temel haklar
Konsey, Türkiye’nin demokrasi, hukukun üstünlüğü ve temel haklar alanlarında devam eden ve derin keder yaratan gerilemeyle ilgili önemli kaygı duyduğunu yineledi, yargının bağımsızlığındaki sistematik eksiklikler ve büyük baskının yanı sıra medya özgürlüğü ve söz özgürlüğündeki durumun da derin telaş yaratmaya devam ettiği kaydedildi.
Konsey dokümanında Türkiye ayrıyeten Avrupa Kurulu ile iş birliğini artırmaya, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının tüm kararlarını hayata geçirmeye, Avrupa İnsan Hakları Kontratı dahil, taraf olduğu insan hakları alanındaki kontratları tam olarak uygulamaya çağrıldı.
Türkiye’nin AİHM kararlarını uygulamamayı sürdürmesinin, hukukun üstünlüğü, temel haklara hürmet ve Türkiye’nin milletlerarası yükümlülüklerine yönelik taahhütleri konusunda soru işaretleri yarattığı da söz edildi.
Ekonomi, Gümrük Birliği ve Rusya yaptırımları
Ekonomi alanında daha fazla istikrar odaklı makroekonomik siyasetlere geri dönüşün sürdürülmesi ve Türkiye’deki piyasa iktisadının uygun işleyişine yönelik devam eden kaygıların dikkate alınması istendi. AB ile Türkiye ortasındaki Gümrük Birliğinin uygulanışıyla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmesi ve tüm AB üyesi ülkelere tesirli bir biçimde uygulanmasını sağlaması istendi.
Aralarında hem askeri hem sivil alanda kullanılabilen “çifte kullanımlı” eserlerin de bulunduğu eserlerin özgür deveranının, AB’nin yaptırımlarını ihlal etmemesi gerektiğine de vurgu yapıldı. AB yetkilileri, Rusya yaptırımlarının Türkiye toprakları üzerinden delindiği konusunda daha evvel de tekraren ihtarlarda bulunmuştu.
Göç ve mülteci mutabakatı
Göç konusunda da Türkiye ile 2016’da imzalanan mülteci mutabakatının sonuçlar vermeye devam ettiği belirtilerek Türkiye, muahedeyi bütünüyle ve ayrımcılığa yer vermeden, AB üyesi Kıbrıs Cumhuriyeti’ni de kapsayacak biçimde uygulamaya çağırıldı. Bu bağlamda geri kabul muahedesinin da tesirli bir biçimde uygulanması ve tüm AB ülkeleri ile yargı ve içişleri alanında iş birliğinin büyük değer taşıdığına vurgu yapıldı.
Türkiye’den AB’nin vize siyasetlerine ahenk sağlaması da istenerek Türk dış siyasetinin AB’nin öncelikleriyle çatışmasının derin tasa uyandırdığı kaydedildi. Dokümanda, Türkiye’nin AB ortak dış siyaseti ve güvenlik siyasetleri ile yaptırımlarına ahenk sağlamayı yüksek öncelikli olarak ele alması tarafında “güçlü beklenti” lisana getirildi.
Konsey, Türkiye’nin Ukrayna tahıl ihracatında oynadığı yapan rolü takdir etmekle birlikte Rusya’ya yönelik AB yaptırımlarına uymamasından büyük ıstırap duyduğunu bildirdi ve yaptırımların ihlalinin engellenmesinin çok büyük ehemmiyet taşıdığını vurguladı.
Türkiye ile ilgili kısmın son hususunda, “Konsey, Türkiye’nin AB’den daha da uzaklaşmasını kederle not etmekte ve ‘Türkiye’nin AB’ye üyelik müzakerelerinin bu nedenle fiilen durakladığı ve bu sebeple yeni fasılların açılması ya da kapatılmasının dikkate alınamayacağı’ tarafındaki geçmiş Kurul kararlarını hatırlatmaktadır” sözü yer aldı.
DW/BK,JD