Almanya: Avrupa’nın “hasta adamı” mı?
2000 yılına girilmeden kısa mühlet evvel İngiliz iktisat mecmuası The Economist, Alman iktisadına ait sarsıcı bir karara varmıştı. Mecmuanın ilgili makalesinde, Almanya, “Avrupa’nın hasta adamı” olarak nitelendirilmişti.
O devirde yankı uyandıran makale, Alman siyaseti için bir ihtar alarmı niteliği taşıyordu. Yine birleşmenin akabinde gelen, iktisadın güçlü olduğu yılların sarhoşu olan Almanya’da hükümet birçok ıslahatı hayata geçirmekte başarısız olmuştu. Devrin Gerhard Schröder hükümeti, iş piyasasıyla ilgili ıslahatlar da içeren bir dizi ıslahatı lakin daha sonra uygulamaya koyabilmişti.
Almanya’yı kendine getiren makaleden 14 yıl sonra, güzelleşme ibareleri resmen göz önündeydi: Berlin ve Londra’dan bir küme ekonomist, “Avrupa’nın hasta adamından ekonomik muhteşem stara” başlığını taşıyan bir makale kalem aldığında, olumlu tarafta bir değişimin gerçekleştiği aşikardı.
Durum vahim
Ancak ortadan geçen yıllarda yaşananlar, “Avrupa’nın hasta adamı” tabirini tekrar gündeme getirdi. Alman iktisadı, bugün bir türlü belini doğrultamıyor. Ekonomik performans, birbirlerini takip eden iki çeyrekte düşüş gösterdi. Ekonomistler buna, “teknik resesyon” ismini veriyor. Geride bıraktığımız son çeyrekte ise Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), bir evvelki çeyreğin düzeyinde kaldı. Bu birinci bakışta olumsuz bir gelişme değilmiş izlenimi verse de öbür tüm kıymetli ekonomik göstergeler, sıhhatsiz bir gelişmenin izlerini taşıyor.
Bu gerçekliği gözler önüne seren çalışmalardan biri, Münih merkezli Ekonomik Araştırma Enstitüsü’nün (Ifo) İş İklim Endeksi. Kelam konusu endeks, Temmuz ayında art geriye üçüncü defa gerilemiş oldu. Çalışma kapsamında soru yöneltilen 9 bin yönetici, şirketlerinin mevcut durumunun yanı sıra yılın ikinci yarısına ait öngörülerini olumsuz olarak kıymetlendirdi. Ifo Lideri Clemens Fuest, “Alman iktisadı karanlığa sürükleniyor” değerlendirmesinde bulundu.
Ifo araştırmacıları, GSYİH’in içinde bulunduğumuz üçüncü çeyrekte de düşüşünü sürdüreceğinden emin. Almanya’nın en büyük bankalarından Commerzbank’ın şef ekonomisti Jörg Krämer de pek optimist değil: Reuters haber ajansına açıklamalarda bulunan Krämer, “Ufukta rastgele bir düzgünleşme yok” değerlendirmesinde bulundu.
Hauck Aufhäuser Lampe Privatbank’tan meslektaşı Alexander Krüger de Krämer ile misal görüşte. “Sorun, ekonomik performansın hâlâ sırf pandemi öncesi devirdeki noktada bulunması” diyen Krüger, Euro Bölgesi de dahil olmak üzere öbür birçok ülkenin bu düzeyden çok daha yüksekte olduğuna dikkat çekti. Landesbank Baden-Württemberg’den Jens-Oliver Niklasch ise şu betimlemeyi yapıyor: “Almanya bariz biçimde Avrupa konjonktür treninin fren vagonunda oturuyor.”
Alman sanayisi artık ihtişamlı değil
Sadece Euro Bölgesi’yle değil, başka sanayi ülkeleriyle karşılaştırıldığında da Almanya sınıfta kalıyor. Memleketler arası Para Fonu’nun (IMF) iddialarına nazaran Almanya, ekonomik performansı düşen tek büyük ülke olacak.
Bu çerçevede en tasa uyandıran alanlardan biri, Almanya’nın aslında gurur duyduğu ihtişamlı sanayisi. Alman sanayisi, GSYİH’de yaklaşık yüzde 24 hisseye sahip. Bu oran, başka ülkelerle karşılaştırıldığında epey yüksek.
Endüstrinin zayıflamasını milletlerarası bağlamında görmekte de yarar var. Memleketler arası müşterilerin çekingenliği, bilhassa de ihracata bağımlı olan makine ve otomotiv üzere sanayilerde kendini hissettiriyor. Büyük kıymet taşıyan Çin pazarı, pandeminin akabinde umut edilen biçimde toparlanmıyor. Birebir vakitte Çinliler de para harcamaya yanaşmıyor.
Halihazırda çok sayıda şirket, pandemi devrinde yaşanan büyük tedarik zinciri meselelerinden dolayı biriken siparişlerin meyvesini yiyor. Lakin bu siparişler yakın gelecekte karşılanmış olacak. Gelecekte listenin bugünkü kadar uzun olmasını beklemek gerçekçi değil. Mart-Mayıs ayları ortasında, üç ay öncesine nazaran yüzde 6 oranında daha az sipariş alındı.
Çok sayıda neden var
Alman iktisadının yaşadığı problemlerin birden fazla nedeni var. Bunlardan biri, merkez bankalarının yürüttüğü para siyaseti. Merkez bankaları, bariz faiz artışlarıyla enflasyonu dizginlemeyi hedefliyor. Bu da, firmalar ve tüketiciler için kredileri kıymetli hale getiriyor. Almanya özelinde ise faizler, inşaat bölümünün yanı sıra şirketlerin yatırım yapma dileğini da frenliyor. Lakin yaşanan bu yavaşlamanın, faiz artırımların direkt amacı olduğunu da unutmamak gerekiyor. Öbür yandan örneğin Euro Bölgesi’nde yer alan ülkelerden olan İspanya ve Fransa, kelam konusu problemle, Almanya’dan daha düzgün başa çıkıyor. Kiel merkezli Dünya İktisadı Enstitüsü (IfW) Lideri Moritz Schularick, “Avrupalı komşularımız, çok daha yüksek bir konjonktürel dinamizme sahip” değerlendirmesinde bulundu.
Dolayısıyla Almanya iktisadını frenleyen nedenler, ekseriyetle yapısal sıkıntılar. Bir vakitler başarılı olan iş modeli, başta Rus gücü olmak üzere ucuz güç ve orta mal ithal et, bunları rafine et ve yüksek kaliteye sahip mal olarak kıymetli bir biçimde ihraç et, artık işe yaramıyor.
Son yıllarda yaşanan pandemi, tedarik zinciri, Rusya-Ukrayna savaşı üzere çok sayıda kriz, Alman iktisadının zayıf istikametlerini su yüzüne çıkardı. Liste aslında daha da uzun: Büyük ölçüde güce muhtaçlık duyan şirketler, yükselen güç fiyatlarından büyük ziyan görüyor. Lakin değerli güç, problemlerden sırf bir tanesi.
Cesur tahliller isteniyor
DZ Bank’ın yürüttüğü yeni bir çalışma, sık sık “Alman iktisadının bel kemiği” olarak nitelendirilen küçük ve orta büyüklükteki işletmeleri tehlikede olduğunu ortaya koydu. Çalışmanın muharrirleri, Alman iktisadının yaşadığı sorular ortasında güç fiyatlarına ek olarak, nitelikli iş gücü açığı, büyük mahzurlar oluşturan bürokrasi, yüksek vergiler, eski püskü altyapı, dijitalleşme eksikliği ve yaşlanan nüfusu sayıyor.
Alman Sanayi ve Ticaret Odası Lideri Peter Adrian, kısa mühlet evvel yaptığı bir açıklamada, “Ekonomimizin büyük kısmı, yüksek maliyetler ve Almanya’daki kısmen çelişkili kurallar çerçevesinde yatırım yapmaya değeceği konusunda itimat eksikliği yaşıyor” demişti.
IfW Lideri Schularik, kelam konusu iklemden çıkış için şöyle bir tahlil öneriyor: “Eğer Almanya artık ‘Avrupa’nın hasta adamı’ olmak istemiyorsa, korkak bir biçimde milyarlarca euro harcayıp dünün güce bağımlı sanayilerini korumak yerine, yüzünü yiğit bir biçimde yarının büyüme bölümlerine çevirmeli.”
Geride bıraktığımız on yılda yaşanan sıkıntılar ve kaçırılan fırsatların süratli bir biçimde bertaraf edilmesinin gerekliliğinin de altını çizen Schularick, bu meseleleri şöyle sıralıyor:
“Tüm dijital alanlardaki garip geride kalmışlık, devlet kapasitelerinin ve kamusal altyapının büyük gerileyişi ve konut meselesinin uygunlaştırılması ile göçün artırılmasına yönelik mantıklı bir stratejinin eksikliği.”
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?