Almanya’dan Orta Asya açılımı
Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Cuma günü beş Orta Asya ülkesinin başkanlarını Berlin’de ağırlayacak. Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan devlet liderleri, Scholz’un yanı sıra, Almanya Cumhurbaşkanı Frank Walter Steinmeier ile de görüşecek. Bu ziyaret tıpkı vakitte, kelam konusu beş ülke önderinin birlikte birinci defa bir Avrupa Birliği (AB) ülkesine ziyarette bulunup o ülkenin hükümet lideriyle bir ortaya gelmeleri özelliğini taşıyor.
Alman hükümetinden yapılan açıklamada, buluşma fikrinin Başbakan Scholz’dan çıktığı duyuruldu. Beş Orta Asya ülkesinin önderleri için düzenlenen çalışma yemeğinde ana gündem unsurunun, bölgesel iş birliği ile ekonomik paydaşlığın geliştirilmesi olacağı ve Scholz’un önderlerin hepsi ile tek tek de görüşeceği aktarıldı. Bu görüşmelerde de ikili bağlantıların yanı sıra, iktisat ve güç siyasetleri alanındaki iş birliklerinin ele alınacağı vurgulandı.
Hükümet sözcüsü Steffen Hebestreit, Başbakan Scholz ile beş konuk önderin ortak buluşmasının akabinde, “formatın büyüklüğü” nedeniyle bir basın toplantısı düzenlenmeyeceğini, lakin Perşembe gününden Berlin’e gelecek olan Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ile Olaf Scholz’un, o gün yapacakları görüşmenin akabinde basın mensuplarının sorularına karşılık vereceklerini lisana getirdi.
İnsan hakları ve yaptırımların delinmesi eleştirisi
Asya’nın iki büyük gücü olan Rusya ve Çin ortasında yer alan beş ülke, vakit zaman Rusya’ya yönelik Batı yaptırımlarının delinmesinde rol oynamakla suçlanıyordu. Bu mevzunun Cuma günü Scholz tarafından gündeme getirilip getirilmeyeceğine dair bir soruya net yanıt vermeyen Alman hükümetinin sözcüsü Steffen Hebestreit, “Yakın geçmişe bakarak şu söylenebilir ki, Başbakan bu mevzunun üzerinde ağır bir biçimde duruyor ve daima resen gündeme getiriyor” dedi.
Liderleri Berlin’e davet edilen beş ülke, Batı’da sık sık demokrasi, insan hakları ve basın özgürlüğü üzere bahislerde eksiklikleri olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.
Orta Asya ülkelerine artan ilgi
Almanya’ya davet edilen beş ülkenin başkanları geçen hafta da, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Heyet Toplantısı için bulundukları New York’ta, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Lideri Joe Biden ile bir ortaya gelmişti.
Uluslararası gözlemciler, Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ile başlayan savaşla birlikte Batı’nın Orta Asya’ya bakış açısını değiştirdiği görüşünde. “Örneğin Kazakistan petrol ve başka ham unsurlara sahip” diyen Doğu Avrupa ve Milletlerarası Araştırmalar Merkezi’nden (Zois) Beate Eschment, bu ülkenin, Almanya’nın Schwedt kentinde yer alan rafineri için potansiyel bir tedarikçi olarak görüldüğünü, lakin Kazak petrolünü Almanya’ya ulaştırmanın, şu an yalnızca Rus boru sınırları aracılığıyla yapılabileceğini tabir ediyor. Eschment öbür yandan Kazakistan’ın, petrolünü Azerbaycan’ın başşehri Bakü’ye taşımak ve oradaki boru çizgisi ile Türkiye üzerinden Avrupa’ya ulaşmasını sağlamak için bugünlerde büyük tankerler satın aldığı bilgisini de paylaşıyor.
Batı ile Orta Asya ülkeleri ortasındaki bağlar, bilhassa son devirde Rusya’ya bir alternatif aranmaya başlanması üzerine yeni bir periyoda girmiş durumda. Örneğin Almanya’nın Kazakistan’a ihracatı, 2023’ün birinci yedi ayında yüzde 63,3 artarak, Estonya ve Letonya üzere kimi AB ülkelerine yapılan ihracatı hacim olarak geçti. Lakin Kırgızistan’a yapılan ihracatın yüzde 368,5 oranında artmasına da kuşku ile bakılıyor. Siyasi gözlemciler, malların Kırgızistan üzerinden Rusya’ya gönderilmesi suretiyle yaptırımların deliniyor olabileceğini lisana getiriyor.
Rusya’ya karşı yeni bir tartı noktası
Berlin’de gerçekleşecek buluşmada ekonomik gündem kadar siyasi bahisler da masaya yatırılacak. Almanya Başbakanı Scholz, daha evvel yaptığı pek çok açıklamada, değişen jeopolitik duruma uygun olarak, Rusya ve Çin’in tesir alanına mahkum olmamaları için, gelişmekte olan ülkelerle münasebetlerin güçlendirilmesi gerektiğini tabir etmişti. Birçok Batı ülkesinde olduğu üzere Almanya’da da, Moskova’nın Orta Asya ülkelerini art bahçesi üzere gördüğünü düşünenlerin sayısı epey fazla.
Bu ülkeler içinde, ekonomik manada en güçlü olan Kazakistan bir müddettir, kendi üzerindeki Rus tesirini azaltmak için, Çin’in yanı sıra ABD ve AB ile ilgilerini geliştirmeye çalışıyor. Beate Eschment, Orta Asya ülkelerinin “Batı ile bağ kurmak ve ilgi görmek” istediklerini vurgulayarak, öteki yandan bu devletlerden hiçbirinin Rusya’dan büsbütün kopmayı düşünmediğini, yalnızca coğrafik pozisyonlarının bile bu türlü bir fikre mahzur olduğunu belirtiyor.
AFP,Reuters / ET,BK
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?