Anayasa Mahkemesi’nden Suriyeli sığınmacı kararı

Anayasa Mahkemesi (AYM) “Suriyeli sığınmacıların geri gönderilmesi” konusunda dikkat alımlı bir karar verdi. Anayasa Mahkemesi, Şanlıurfa’da bir arbedeye karıştığı gerekçesiyle “gönüllü geri dönüş istek formu” imzalatılarak Suriye’ye gönderilen sığınmacının haklarının ihlal edildiğine hükmetti.

AYM kararına nazaran, Şanlıurfa’da yaşayan Suriyeli sığınmacı Abdulkerim Hammud, burada bir arbedeye karıştı. Taraflar birbirinden şikâyetçi olmadı fakat sığınmacı Hammud gözaltına alındı. Şanlıurfa Vilayet Göç Yönetimi’ne teslim edilen Hammud’un, “kamu tertibi yahut güvenliği ya da kamu sıhhati açısından tehdit oluşturduğu” gerekçesiyle hudut dışı edilmesine karar verildi. Bu kapsamda, Suriyeli sığınmacıya “gönüllü geri dönüş istek formu” imzalatıldı.

Gönüllü geri dönüş formunda ne var?

Türkçe ve Arapça olarak düzenlenen 18 Temmuz 2019 tarihli istekli geri dönüş istek formunda şu tabirler yer aldı:

“Gönüllü geri dönüş talebime istinaden menşe ülkemdeki genel durum ve güvenlik durumu hakkında yetkililer tarafından detaylı olarak bilgilendirildim. İstekli geri dönüşle Türkiye Cumhuriyeti’nin bana sağlamış olduğu müdafaanın sona erdiğini biliyorum. Değerlendirmelerim akabinde Suriye Arap Cumhuriyeti’ne istekli olarak geri dönme kararımı teyit ediyorum.”

Suriyeli sığınmacı ise bu karara karşı dava açtı. Lakin dava sonuçlanmadan Şanlıurfa Vilayet Göç Yönetimi tarafından Hatay Geri Gönderme Merkezi’ne gönderilen Suriyeli, birebir gün Cilvegözü Kara Hudut Kapısı’ndan Suriye’ye gönderildi.

İdare mahkemesi iptal etti

İdare mahkemesi ise kararını hudut dışı etme kararının uygulanmasından sonra verdi. Mahkeme, sığınmacının hudut dışı edilmesi kararını hukuka ters bularak iptaline hükmetti. Kararda, arbedeye karışan Suriyeli hakkında şikâyet bulunmadığı, hakkında açılan bir terör soruşturmasının da olmadığına dikkat çekildi.

AYM de hak ihlali var dedi

Bu süreçte Suriyeli Hammud’un ferdî başvurusunu kıymetlendiren Anayasa Mahkemesi, müracaatçının hayat hakkı, makûs muamele yasağı ile tesirli müracaat hakkının ihlal edildiğine karar verdi. Mahkeme, müracaatçıya 50 bin TL manevi tazminat ödenmesine de hükmetti.

Kararın münasebeti ne?

Kararın münasebetinde, müracaatçının, hakkında verilen hudut dışı etme kararının iptaline yönelik davanın sonucu beklenmeden istekli geri dönüş istek formuna istinaden ülkesine gönderildiği anımsatıldı. Kararda, şöyle denildi:

“Somut müracaatta, müracaatçının hudut dışı edilmesine ait kararda menşe ülkesine hudut dışı edilmesinde sakınca bulunduğu yani riskin, bir olasılığın ötesinde gerçek bir risk düzeyinde olduğu kabul edilmiştir. Bu durumda istekli olduğu savunulan dönüş öncesi müracaatçının kâfi bilgilendirilip bilgilendirilmediği yani bu dönüşün şuurlu olup olmadığı üzerinde durulmalıdır. Matbu bir formda düzenlenen istekli geri dönüş formunda, risklere dair genel tabirlerin ötesinde, başvuranın Suriye’deki şahsî durumuna ait rastgele bir detaya yer verilmediği üzere başvuranın süreksiz müdafaa altına alınmasını haklı kılan -ve hudut dışı etme kararında da kabul edilen- muhtemel riskin neden artık geçerli olmadığı da açıklanmamıştır.”

‘Sivil toplum temsilcileri hazır bulunmalı’

Kararda, müracaatçının şuurlu bir halde istekli olarak geri döndüğünü söylemek için hayli güçlü deliller bulunması gerektiği anlatıldı. Lakin istekli geri dönüş formu imzalanırken müracaatçının avukatının haberdar edilmediği üzere, rastgele bir memleketler arası yahut ulusal sivil toplum örgütü temsilcisinin de hazır edilmediği söz edildi.

Kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Nitekim formda müracaatçı vekilinin yahut sivil toplum örgütü temsilcisinin imzası bulunmamaktadır. Halbuki bahse ait İçişleri Bakanlığı genelgesinde formun, dönüş yapmak isteyen yabancının yanı sıra milletlerarası yahut ulusal sivil toplum örgütü temsilcisi tarafından da imzalanacağı söz edilmiştir. Bu değerlendirmeler ışığında müracaatçının hudut dışı etme kararında da kabul edilen gerçek risk konusunda kâfi seviyede bilgilendirilmediği görüldüğü üzere şuurlu bir halde ve istekli olarak menşe ülkesine dönmüş olduğunun söylenemeyeceği anlaşılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle ömür hakkının ve makûs muamele yasağının ihlal edildiğine karar vermiştir.”

Sınır dışı etme kararına açılan dava sonuçlanmadan müracaatçının hudut dışı edilmesi de eleştirilen kararda, şu tabirler kullanıldı:

“Form imzalanırken müracaatçının avukatı haberdar edilmediği üzere kamu otoritelerinin istekli geri dönüş prosedürünü istismar etmelerinin engellenmesi için öngörülmüş olan, formun memleketler arası yahut ulusal bir sivil toplum örgütü temsilcisince imzalanmasına yönelik genelge kararına de uyulmamış; yani müracaatçının itiraz yolundan açık bir biçimde, bir öteki tabirle şuurlu ve aydınlatılmış olarak feragat ettiği de ikna edici bir formda ortaya konulmamıştır.”

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl erişebilirim?