AYM Lideri Arslan’dan yargı bağımsızlığı bildirisi

Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, “Bağımsız ve tarafsız bir yargı olmadan bırakın hukuk devletini aslında devlet bile olmaz” dedi.

Salı günü Ankara’da katıldığı bir panelde yaptığı açıklamada, Arslan, “Yargı bağımsızlığı yalnızca hukuk devletinin değil, kuvvetler ayrılığı unsurunun de mecburî bir sonucudur. Kuvvetler ayrılığı, yargının yasama ve yürütmenin müdahalesinden uzak olmasını gerektirmektedir. Yargının öteki devlet erklerinin denetimi altında olması hak ve özgürlüklerin sonu olur” diye konuştu.

Asya Anayasa Mahkemeleri ve Muadili Kurumlar Birliği (AAMB) bünyesinde Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından Memleketler arası Yaz Okulu programının bu yıl 11’incisi Ankara’da bir otelde düzenlendi. Arslan’ın da iştirakiyle düzenlenen, bu yılki toplantının konusunu, “Adil Yargılanma Hakkının Bir Garantisi Olarak Yargı Bağımsızlığı” başlığı oluşturdu.

“Özgürlüklerin sonu olur”

AYM Lideri Arslan, programda “Demokratik Hukuk Devletinin Alameti Farikası Olarak Yargı Bağımsızlığı İlkesi” başlıklı bir konuşma yaptı. Yargı bağımsızlığının yalnızca adil yargılanma hakkının bir teminatı olmadığını belirten Arslan, “Türk Anayasa Mahkemesi kararlarında vurgulandığı üzere, yargı bağımsızlığı adil yargılanma hakkının yanında, öteki tüm temel hak ve özgürlüklerin de esas ve en faal güvencesidir” dedi.

Arslan şu tabirleri kullandı: “Devlet, tarifi icabı toplumun hukuk kuralları tabanında örgütlenmiş halidir. Şiddet monopolü olarak devletin meşruiyeti hukuka bağlıdır. Hukukun bireylerin adaleti tesis ederek hak ve özgürlükleri koruyacak biçimde uygulanması da bağımsız yargının varlığına bağlıdır. Öte yandan, yargı bağımsızlığı yalnızca hukuk devletinin değil, kuvvetler ayrılığı unsurunun de mecburî bir sonucudur. Kuvvetler ayrılığı, yargının yasama ve yürütmenin müdahalesinden uzak olmasını gerektirmektedir. Yargının öbür devlet erklerinin denetimi altında olması hak ve özgürlüklerin sonu olur.”

“Hâkimler tesir altında kalmamalı”

Konuşmasının devamında mahkemelerin bağımsızlığına da değinen Arslan, Anayasa’nın “Mahkemelerin bağımsızlığı” başlıklı 138’inci hususuna atıfta bulundu. Arslan, “Bu unsur biri mahkemelere ve yargıçlara oburu de yargı dışı aktörlere yönelik yükümlülüklere yer vermektedir. Öncelikle yargı bağımsızlığı yargı tarafsızlığını temine yönelik olarak, yargıçların hiçbir tesir altında kalmadan vicdani kanaatlerine nazaran karar vermesini tabir eder. Anayasa Mahkememizin tabiriyle, bağımsızlık ‘hâkimin çekinmeden ve kaygı duymadan, hukukun öngördüğü gereklerden öteki rastgele bir dış tesir altında kalmadan’ serbestçe karar verebilmesi manasına gelir. Bu manada yargı bağımsızlığı ‘adaletin dolaylı dolaysız her türlü tesir, baskı, yönlendirme ve kuşkudan uzak bir biçimde dağıtılması emelini gütmektedir” diye konuştu.

Arslan, esasen yargı bağımsızlığının, hâkimin tarafsızlığını sağlamanın da ön koşulu olduğuna dikkat çekti. Hâkimin tarafsızlığının onun tarafların leh ve aleyhlerinde bir fikir ve önyargıya sahip olmamasını söz ettiğini anlatan Arslan, şu görüşleri lisana getirdi:

“Hâkimin tarafsız olduğu konusunda taraflarda bir kanaatin oluşması çok kıymetlidir. Bunun için hâkimin çok dikkatli olması, elindeki adalet terazisini kuyumcu hassasiyetiyle tutması gerekir. İslam’ın Dört Halifesinden ikincisi olan Hz. Ömer, Basra’ya hâkim olarak tayin ettiği Ebu Musa’ya yazdığı mektupta hâkimin önüne gelen davada taraflara bakışlarında bile eşit davranmak suretiyle karar vermesi gerektiğini belirtmiştir.”

“Kimse mahkemelere buyruk ve talimat veremez”

Anayasa’nın 138’inci hususunun “yargı dışı aktörlere yönelik açık ve kesin bir lisanla ikazlarda bulunduğunu” da lisana getiren Arslan, bunların başında “müdahalesizlik manasında negatif yükümlülüğün” olduğunu kaydetti.

Arslan, “Buna nazaran hiçbir organ, makam, merci yahut kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve yargıçlara buyruk ve talimat veremez, tavsiye ve telkinde dahi bulunamaz. Anayasamız yasama organı için bu müdahale yasağını özel olarak düzenlemiştir. Görülmekte olan bir dava hakkında yargı yetkisinin kullanılmasına ait olarak parlamentoda soru sorulamaz, görüşme yapılamaz yahut rastgele bir beyanda bulunulamaz” dedi.

Arslan, Anayasa’nın yargı bağımsızlığı konusunda kamu gücü kullananlara yüklediği olumlu yükümlülüğün ise yargı kararlarının tesirli icrası olduğunu kaydetti. Bu yükümlülüğün yargı bağımsızlığının tamamlayıcı ögesi olduğunu belirten Arslan, yasama, yürütme ve yönetim makamlarının mahkeme kararlarını değiştirmeden ve geciktirmeden uygulamak zorunda olduğunu söz etti.

Yargı bağımsızlığı konusunda toplumsal algının ehemmiyetine vurgu yapan AYM Lideri, “Mahkemelerin ve yargıçların bağımsız ve tarafsız olmaları yetmez, o denli olduklarının da bilinmesi gerekir. Bu nedenle hukuk devleti yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı görünümüne ziyan verecek davranışlardan kaçınmayı gerektirmektedir” dedi.

“Yargı mensuplarının kirlenmemiş ve prangasız bir vicdana sahip olmaları” gerektiğini kaydeden hukukçu, “Bu kuşkusuz kolay değildir, çünkü hiçbirimiz steril bir dünyada yaşamıyoruz. Ne var ki, hâkimlik tam da bu türlü bir ortamda ter pak bir vicdanla adaleti tesis etmeyi gerektiren bir meslektir” dedi.

DW / AU,BÜ