AYM: Yasama dokunulmazlığının hududunu yargı belirleyemez

Resmi Gazete’de yayımlanan ve 5’e karşı 9 oyla alınan Can Atalay kararının münasebetinde, temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimini düzenleyen Anayasa’nın 13. hususunda hak ve özgürlüklerin “ancak kanunla” sınırlanabileceğinin temel bir unsur olarak benimsendiğine dikkat çekildi. Anayasa koyucunun Anayasa’nın 14. unsurunda “Bu kararlara karşıt faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir” dediği tabir edilen kararda, Anayasa’nın seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını düzenleyen 67’inci unsurunda de “Bu hakların kullanılması kanunla düzenlenir” kararlarına yer verildiği kaydedildi.

Gerekçede, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlal edildiği belirtilen karara İrfan Fidan, Sayın İnce, Basri Bağcı, Muammer Topal ve Yıldız Seferinoğlu’nun muhalif kaldığı görüldü.

Anayasa Mahkemesi (AYM) kararında Seyahat davası kapsamında cezaevinde hükümlü bulunan TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’a ait verdiği hak ihlali kararında açıkça Atalay’ın tahliyesinin sağlanmasını istiyor.

Mahkeme, tahliyenin sağlanması için kararını davaya bakan İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderdi. Artık mahallî mahkemenin Can Atalay hakkında tahliye kararı vermesi bekleniyor.

AYM, 25 Ekim’de Can Atalay’a ait hak ihlali kararı vermişti.

“Yasama dokunulmazlığının sonunu yargı belirleyemez”

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Can Atalay’ın darbeye teşebbüse yardım cürmünden ceza aldığını, bu kabahatin Anayasa’nın 14. unsuruna nazaran yasama dokunulmazlığı kapsamı dışında kaldığını savunmuştu. AYM ise yasama dokunulmazlığına istisna getiren Anayasa’nın 83. hususundaki “Anayasa’nın 14. unsuru durumlar” ibaresine değinerek şunları kaydetti:

“Görüldüğü üzere Anayasa koyucu Anayasa’nın 83. hususunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasanın 14’üncü hususundaki durumlar’ ibaresinin muhakkaklığını sağlama vazifesini kanun koyucuya vermiş, yorum yoluyla 14. husus kapsamına giren cürümleri belirlemek için yargı organına açık bir yetki vermemiştir. Kuşkusuz ki yargı organı kural koyucu bir organ olmadığı için yorum yolu ile yasama dokunulmazlığının ve münasebetiyle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının kapsamını belirleyemez. …Anayasa’nın 83. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasanın 14 üncü hususundaki durumlar’ ibaresinin kapsamına hangi cürümlerin girdiği konusunda kanun koyucunun düzenlemesi dışında yargı organlarınca yapılan yorumlarla bellilik ve öngörülebilirliği sağlamanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.”

“Milletvekilleri üzerinde caydırıcı baskı oluşturur”

Bir hukuk sisteminde yasama dokunulmazlığının sağlanması için kâfi teminatların olması gerektiğine işaret edilen kararda, aksi durumda halkın seçilmiş temsilcilerinin temel hak ve özgürlükleri üzerinde önemli ve caydırıcı bir baskı oluşturacağı, kelam konusu hak ve özgürlüklerden serbestçe yararlanmalarının mümkün olmayacağı vurgulandı.

Oysa milletvekilliği vazifesinin demokratik bir siyasal hayatın bahşettiği üstün bir kamusal fayda ve kıymete sahip olduğu belirtildi. Bu sebeple milletvekillerinin anayasal bir müdafaa alanına sahip kılındığı söz edilen kararda, “Seçilmiş milletvekillerinin söz özgürlüğüne yahut milletvekilliği misyonunu yerine getirmek için kullandıkları öbür hak ve özgürlüklerine yapılacak Anayasa’ya ters müdahaleler halk iradesiyle oluşan siyasal temsil yetkisini ortadan kaldıracak, seçmen iradesinin parlamentoya yansımasını önleyecektir” denildi.

Atalay davasında mahkemelerin kelam konusu anayasal kararları özgürlükler lehine yorumlamadıkları üzere onları bu türlü bir yorum yapmaya sevk edecek temele ve adaba ait teminatların bulunduğu bir yasal sistemin de bulunmadığı vurgulanan kararda, “Bu değerlendirmeler ışığında seçilme ve siyasi faaliyette bulunma haklarının korunmasına ait temel teminatlara sahip, makullüğü ve öngörülebilirliği sağlayan anayasal yahut yasal bir düzenlemenin bulunmadığı sonucuna varılmıştır. Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir” sonucuna varıldı.

“Can Atalay’ın tutukluluğu 83. hususa aykırı”

Mahkeme kararında daha sonra “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkına ait ihlaline” ait gerekçeyi yazdı. Kararda, “Mahkûmiyet kararına bağlı tutmanın hukuksallığını etkileyen bir durum kelam konusu olduğunda tutulma hâlinin ‘mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik önlemlerinin yerine getirilmesi’ kapsamında olsa bile kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ihlaline sebebiyet verebilir… Somut olayda müracaatçının milletvekili seçilmesi hâlinde Anayasa’nın 83. hususunda teminat altına alınan yasama dokunulmazlığından yararlanıp yararlanmayacağı sorunu, karara bağlı tutmanın hukuksallığını direkt etkileyen bir durumdur” tespiti yapıldı.

Kararda, bir kimsenin milletvekili seçildikten sonra yargılanıp yargılanmayacağı sıkıntısı ile tutuklanıp tutuklanamayacağı probleminin birebir niteliğe sahip olduğu anlatıldı. Can Atalay’ın seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını koruyan temel teminatlara sahip, makullüğü ve öngörülebilirliği sağlayan anayasal yahut yasal bir düzenleme yapılmadığı surece yasama dokunulmazlığından yararlanacağı kaydedildi. Bu durumda müracaatçının tahliye talebine karşın tutulmaya devam ettirilmesinin Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmadığı vurgulandı.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?