AYM’den “makul müddette yargılanma” yansısı

Anayasa Mahkemesi (AYM), makul müddette yargılanma hakkı ihlali savıyla yapılan ferdi müracaatları artık incelemeyeceğini açıkladı. Bugüne kadar bu hususta 56 binden fazla ihlal kararı verdiğini anımsatan Yüksek Mahkeme, bu probleme ait pilot karar verildiği lakin müracaat yapılmadan idari yahut yargısal bir müracaat yolunun tam olarak oluşturulmadığını kaydetti.

AYM’ye 2012’den bu yana 519 binden fazla kişisel müracaat yapıldı. Müracaatların 400 bini sonuçlandırıldı. 71 bin 189 belgede ihlal kararı verildi. Bu ihlal kararlarının yüzde 79,3’ünü yani 56 bin 443’nü ise makul müddette yargılanma hakkı ihlalleri oluşturdu. AYM, makul müddette yargılanma hakkı sorunun yapısal problemden kaynaklandığını belirterek 5 Temmuz 2012’de pilot karar verdi. Yapısal sorunun tahlili için kararın örneğinin TBMM’ye gönderilmesine ve bu tarafta yapılan müracaatların 4 ay boyunca incelenmemesine hükmetti. Bu süreçte TBMM’de bir yasa değişikliği yapıldı.

Yapılan değişiklikle 9 Mart 2023 tarihi prestijiyle AYM önünde derdest olan (sonuçlanmamış) müracaatlara ait Tazminat Komitesi’ne müracaat imkânı getirildi. Lakin 9 Mart 2023 tarihinden sonra yapılan müracaatlar için bu yol açık bırakılmadı.

Bunun üzerine AYM, Van’da 6 yıl süren bir tapu tescil davasında “makul müddette yargılanma hakkı ihlali” savını görüştü. Yüksek Mahkeme, 25 Temmuz 2023 tarihinde “başvurunun incelenmesinin sürdürülmesini haklı kılan bir neden görülmemesi nedeniyle düşmesine” karar verdi.

Kararın münasebeti ne?

AYM, kararın münasebetinde 9 Mart 20223’ten sonra müracaatların Tazminat Komitesi’ne yapılmasına ait düzenek getirilmediğine dikkat çekti. Kararda, “Yapılan değişiklikle Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapılmadan evvel müracaat edilebilecek idari yahut yargısal bir düzenek kurulmamış, makul müddette yargılanma hakkının ihlali tezi kapsamındaki müracaatların direkt Anayasa Mahkemesine yapılmasına devam edilmiştir” denildi.

Bugüne kadar 55 binden fazla ihlal kararı verildiği anımsatılan kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Bu bilgiler ışığında, Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yapılmadan idari yahut yargısal bir müracaat yolunun oluşturulmaması ve makul müddette yargılanma hakkının ihlali tezlerinin Anayasa Mahkemesince birinci elden incelenmesine devam edilmesi nedeniyle verilen pilot kararın mana ve kıymetinin ortadan kalkacağı değerlendirilmiştir. Anayasa Mahkemesi’nin makul müddette yargılama yapılmadığı argümanına ait müracaatları birinci elden incelemeye devam etmesi, bu basamaktan sonra temel hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesi açısından bir ehemmiyet taşımamaktadır. Sırf tazminat ölçüsünün belirlenmesinden ibaret bu kararların 55.000’den fazla ihlal kararından sonra insan haklarının korunması ve geliştirilmesine artık bir katkı sağlamadığı da açıktır.”

Mahkeme, pilot kararın gereği olarak makul müddette yargılanma hakkının ihlali savıyla yapılan müracaatlara ait tesirli bir müracaat yolu oluşturulduktan sonra anılan müracaatların incelenebileceğini de kaydetti.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?