Enflasyon ve maaş artırımı için geri sayım başladı
Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin akabinde Türk Lirası’ndaki bedel kaybı hızlanırken kurlardaki yükselişin enflasyona da yansıması bekleniyor. Seçimlerden bu yana dolar kuru yaklaşık yüzde 30, Euro kuru yüzde 32 yükseldi.
Bu yükselişte bilhassa seçime yaklaşılan müddet içerisinde Merkez Bankası’nın kendi rezervleri ve alternatif piyasa araçları üzerinden kurun baskılandığı siyasete son verilmesi tesirli oldu.
Bağımsız akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu’na (ENAG) nazaran Haziran ayı enflasyonu aylık yüzde 8,54, yıllık yüzde 108,53 olarak gerçekleşti. Enflasyonun en yüksek olduğu kalem ise lokanta ve oteller olurken bu kalemi ulaştırma ve mesken eşyası takip etti.
TÜİK dataları uzun müddettir tartışmalı
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) resmi enflasyonu olması gerektiğinden düşük hesapladığına dair tartışmalar uzun müddettir devam ediyor. TÜİK enflasyon hesaplaması için haftada bir fiyat araştırması yaparken bu dataların aylık geometrik ortalamasını alıyor. ENAG ise metodolojik manada gerçeğe daha yakın olan günlük dinamik datalar kullanıyor.
TÜİK bilgilerine nazaran Mayıs ayında aylık enflasyon yüzde 0,04 ile neredeyse yerinde sayarken, yıllık enflasyon yüzde 40’ın (yüzde 39,59) altına geriledi. Enflasyonun düşüşünde Karadeniz’de keşfedilen doğal gazın seçim yatırımı olarak Mayıs ayında ücretsiz verilmesi nedeniyle TÜİK’in bu kalemi hesaplamada sıfır alması tesirli oldu. AncakvVatandaş yerine devletin ödediği doğal gaz fiyatının hesaplamada sıfır alınması ekonomistler tarafından metodolojik olarak yanlış bulundu.
ENAG ise Mayıs ayına ait enflasyonu doğal gaz fiyatının değişmediği varsayımıyla aylık yüzde 7,35, yıllık ise yüzde 109,01 olarak açıklamıştı. ENAG’a nazaran doğal gaz fiyatı sıfır alınsa dahi Mayıs ayında yıllık enflasyon yüzde 105,45 düzeyindeydi.
TÜİK’in Haziran ayına ilişkin resmi enflasyon verisini yarın açıklaması bekleniyor.
TCMB anketinde beklenti 2,81
Merkez Bankası’nın Haziran ayına ait Piyasa İştirakçileri Anketi’ne nazaran, Mayıs’ta yüzde 2,49 olan Haziran ayı Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) artışı beklentisi yüzde 2,81’e çıktı. Cari yıl sonu TÜFE’deki artış beklentisi de yüzde 38,55 oldu. TÜFE’de artış beklentileri 12 ay sonrası için yüzde 29,84’ten 30,65’e yükselirken, 24 ay sonrası için yüzde 17,74’ten 18,12’ye çıktı.
Reuters’ın anketine katılan 11 ekonomistin aylık TÜFE kestirimleri yüzde 2,50 ila 5,50 artış bandında yer alırken, yıllık varsayımlar yüzde 36,30 ila 40,30 ortasında şekillendi. Ankete nazaran TÜFE’nin Haziran’da aylık ortalama yüzde 4,84 artması, yıllık bazda hudutlu bir düşüşle yüzde 39,5’e gerilemesi bekleniyor.
Dolar 26, Euro 28 lirayı geçti
İktidar seçimlerin akabinde iktisatta ortodoks siyasetlere geçiş sinyali verirken, Merkez Bankası’nın nakdî sıkılaştırma adımı piyasa oyuncuları tarafından kâfi bulunmadı.
Merkez Bankası, 22 Haziran’da siyaset faizini 650 baz puan artırarak yüzde 15’e çekerken, göstergelerin enflasyonun ana eğiliminde bir artışa işaret ettiğini belirterek sıkı para siyasetinin kademeli olarak güçlendirileceği bildirisini verdi.
Ancak faiz kararının akabinde kurlardaki artış devam etti. Dolar 26 liraya yaklaşırken Euro 28 lirayı geçti.
Uzmanlar kurlardaki artışın geçişkenlik tesiriyle enflasyonu da üst çekeceğini belirtiyor.
Domino tesiri yapıyor
Türkiye üzere dış finansmana bağımlı ülkeler için doların yükselişi, her vatandaşı yakından ilgilendiriyor. Lokal paranın kıymet yitirmesi iktisatta domino tesirine neden oluyor. Kur yükselince en başta maliyetler arttığı için fiyat artışları beraberinde geliyor.
Ekonomistlere nazaran enflasyondaki yükselişte kur artışlarının yanı sıra akaryakıt, araba ve hizmetler alanında yapılan artırımlar da tesirli olacak.
Dünyada ham petrol fiyatlarının arttığına ve öbür yandan ziraî üretimde yaşanan arz düşüncesinden ötürü besin fiyatlarının da Türkiye’de dünyadaki düşüş trendinin tersine yükseldiğine dikkat çeken ekonomistler, bu ögeleri da enflasyonu yükseltecek öbür etmenler olarak sıralıyor.
Zam oranları belirli olacak
Haziran ayına ilişkin enflasyon sayılarının açıklanmasının akabinde memur ve emeklilere yapılacak altı aylık artırım oranı da netleşecek.
Ancak enflasyonun olması gerekenden daha düşük hesaplandığı ve bu nedenle memur ve emeklilere yapılan artırımın da daha düşük hesaplandığına yönelik tartışmalar sürüyor.
Resmi bilgilere nazaran TÜFE yılın birinci beş ayında yüzde 15,26 olarak gerçekleşti.
Buna nazaran Temmuz ayında memur ve emeklilere yüzde 6 toplu kontrat artırımının yanı sıra Haziran enflasyonu yüzde 1 çıkarsa yüzde 7,79’luk enflasyon farkı dahil yüzde 14,25 artırım, yüzde 2 çıkarsa yüzde 8,85 enflasyon farkı dahil toplam yüzde 15,38 artırım yapılacak.
Eski SSK ve Bağ-Kur emeklileri, altı aylık gerçekleşen enflasyon kadar artırım alacağı için Haziran TÜFE’nin yüzde 1 ya da 2 çıkması durumunda artırım oranı yüzde 16,41-17,56 düzeylerinde olacak. Ek artış yapılmazsa hala 7 bin 500 lira olan en düşük emekli aylığı en az 8 bin 730,75 en fazla 8 bin 817 lirayı görecek.
ENAG’ın hesaplamasına nazaran ise Ocak-Haziran periyodu enflasyon oranı yüzde 50,53’ü buluyor. Buna nazaran eski SSK ve Bağ-Kur emeklilerinin maaşının en az 11 bin lira olması gerekiyor.
Emeklilere enflasyon oranında artırım yapılsa dahi maaşlar açlık sonunun altında kalıyor. Türkiye Emekçi Sendikaları Konfederasyonu’na (Türk-İş) nazaran Haziran ayında açlık sonu 10 bin 373 lira iken yoksulluk hududu 33 bin 788 lira düzeyinde bulunuyor.
24 yılın doruğuna çıkmıştı
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yükselen enflasyona karşın düşük faiz davetlerinin akabinde TCMB’nin 2021 sonunda indirimlere başlaması kur krizine yol açmıştı. AKP’nin “yeni iktisat modeli” olarak isimlendirdiği düşük faiz yüksek kur siyaseti nedeniyle enflasyon, Ekim 2022’de yüzde 85,51 ile 24 yılın doruğuna çıktı.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in misyona gelmesiyle birlikte iktisat alanında atılan adımlar, piyasalarda Türkiye’nin enflasyonla uğraş için tüm dünyada uygulanan ortodoks siyaset araçlarına dayanan bir patikaya dönmeye başladığı halinde yorumlanıyor.
DW Türkçe’ye VPN ile sansürsüz nasıl ulaşabilirim?