Freedom House İnternet Raporu: Türkiye özgür değil
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli insan hakları kuruluşu Freedom House tarafından yayınlanan, “2023 İnternette Özgürlük” raporuna nazaran Türkiye’de internet özgürlüğü son on yılda “giderek azaldı”.
Geçen yıl Ekim ayında yürürlüğe giren Dezenformasyon Kanunu’na değinilen raporda, bu yasanın muhalif siyasetçiler ile gazetecilerin susturulması için kullanıldığı, sansürün yaygın olduğu ve çok sayıda makale ile toplumsal medya paylaşımının engellendiği vurgulandı.
Raporda, internet kullanımı “Erişim Önündeki Engeller”, “İçerik Sınırlamaları” ve “Kullanıcı Hakları İhlalleri” başlıkları altında incelendi. Türkiye, “Erişim Önündeki Engeller” başlığında 25 üzerinden 12 puan, “İçerik Sınırlamaları” başlığında 35 üzerinden 10 puan ve “Kullanıcı Hakları İhlalleri”nde 40 üzerinden 8 puan alarak, 100 üzerinden 30 puanla “özgür değil” kategorisinde yer aldı.
Değerlendirmede, toplamda 70-100 ortası puan “özgür”, 40-69 ortası “kısmen özgür”, 0-39 ortası “özgür değil” olarak nitelendiriliyor.
Rapora nazaran, Türkiye’de internetin kalitesi ve suratı genel olarak emniyetli fakat altyapı arızaları pek çok yerde erişime mahzur. 2023 başı prestijiyle, Türkiye’de halkın yüzde 83,4’ünün internet kullandığı tabir edilen raporda, internet erişimi olan hanelerin yüzde 94,1’e çıktığı belirtiliyor. Ayrıyeten ülkede “devam eden ekonomik kriz ve artan enflasyonun” ise internet hizmetlerinin maliyetini, birçok kişi için karşılanamaz düzeye çıkardığı vurgulanıyor. Kırsal bölgelerde internete erişimin kentlere nazaran daha zayıf olduğu belirtilirken, cinsiyetler ortasında internete erişim açısından fark olduğu, erkeklerin erişiminin, az bir farkla da olsa bayanlara nazaran daha fazla olduğu raporda yer alıyor.
Erişim kısıtlamaları
Freedom House Raporu’nda Türkiye’de yetkililerin internete erişimi nadiren de olsa kısıtlayabildiği, bunun örneklerinden birinin geçen yıl Kasım ayında, İstiklal Caddesi’nde düzenlenen bombalı hücumun akabinde, oburunun de 6 Şubat Kahramanmaraş Depremleri’nde görüldüğü aktarıldı.
Türkiye’de telekomünikasyon alanını düzenlemek ve denetlemekle sorumlu kurum olan Bilgi Teknolojileri ve İrtibat Kurumu’nun (BTK) çalışmalarına da değinilen raporda, bu kurumun özel bir bütçeye sahip olduğu, üyelerinin hükümet tarafından atandığı ve karar alma sürecinin şeffaf olmadığı söz edildi.
Başta haberler olmak üzere pek çok içeriğe mani getirildiği aktarılan raporda, Aralık 2022 prestijiyle 712 binden fazla alan ismi ile 150 bin URL’nin engellendiği bilgisi yer aldı. 6 Şubat Depremleri’nden sonra, Twitter’in yaklaşık sekiz saat mühletle kapatılmasının acil kurtarma çalışmalarını engellediği ve yeniden Şubat ayında Ekşi Sözlük’e yasak getirilmesi de raporda mevzu edildi.
Deutsche Welle ve VOA’ya getirilen yasaklar
Radyo ve Televizyon Üst Heyeti’nin (RTÜK), 2022 yılının Şubat ayında memleketler arası haber sitelerine ulusal yayın lisansı almaları için 72 saat mühlet tanıması ve Deutsche Welle (DW) ile Voice of America’nın (VOA) bunu reddetmesi üzerine kelam konusu haber sitelerinin erişimine mani konmasına da tekrar raporda yer verildi. Haber sitelerinin yanı sıra Uber, PayPal ve Booking.com üzere ticari siteler ile bir scooter kiralama uygulaması olan Martı’ya da erişim mahzuru getirildiği, Martı’ya yönelik pürüz kararının İstanbul Taksiciler Odası’nın şikayeti üzerine alındığı aktarıldı.
DW / ET,BÖ