Fukuşima’nın atık suyu ne kadar tehlikeli?

Japon hükümeti, Fukuşima Nükleer Santrali’nde biriken atık suyun deniz tahliyesine Perşembe günü başlanacağını duyurdu. Japonya Başbakanı Fumio Kişida yaptığı açıklamada, “İşletmeci firmanın (Tepco), Milletlerarası Atom Gücü Ajansı’nın onay verdiği plan temelinde gecikmeden suyun denize tahliyesine başlamasını istiyoruz” halinde konuştu. Kişida, hava ve deniz şartları uygun olduğu takdirde tahliyenin 24 Ağustos Perşembe günü başlamasını istediklerini de kelamlarına ekledi.

Japonya’nın 2011 yılındaki meydana gelen sarsıntı ve tsunami ve sarsıntı sonrasında büyük ziyan gören Fukuşima Dai-İçi Nükleer Santrali’nde biriken radyoaktif atık suyu denize boşaltma planları tartışma yaratıyor. Japonya’nın neden bu metoda başvurduğunu ve tartışmanın nedenlerini derledik:

Atık su neden Pasifik Okyanusu’na boşaltılacak?

Fukuşima Nükleer Santrali’nde 2011 yılından bu yılından bu yana sarsıntı ve tsunamide ziyan gören reaktörleri soğutma süreçleri devam ediyordu. Bu süreç için de her gün yaklaşık 170 ton su gerekiyordu. Lakin filtre edilen bu suyu depolama konusunda santralin kapasitesi dolmuş durumda. Bunun yanı sıra yağmur ve yer altı suları tesislere doluyor, bin 46 tankta, bin 343 milyon metreküp su birikti.

Filtre edildikten sonra zararsız olarak bedellendirilen soğutma suyunun bir kilometrelik bir tünel ile Pasifik Okyanusu’na tahliye edilmesi öngörülüyor. Bu sürecin yaklaşık 30 yıl süreceği varsayım ediliyor. Radyoaktif atıklar ise karada kalacak.

Japonya filtre edilmiş suyu denize boşaltabilir mi?

Japonya Nükleer Denetleme Kurumu ve Milletlerarası Atom Gücü Ajansı (UAEA), atık suyun denize tahliye edilmesi planlarına onay verdi. Japonya, memleketler arası güvenlik standartlarını karşılıyor. UAEA, bu suyun insan ve etraf üzerindeki tesirlerini kıymetsiz sayılacak seviyede olarak pahalandırıyor. Dünya üzerindeki birçok nükleer santralde atık sular on yıllardır denize boşaltılıyor.

Ancak çevreciler, balıkçılar ve komşu ülkeler Japon kurumlarının, soğutma süreçlerinde kullanılan sudaki radyoaktif kıymetleri daha düşük gösterdiğini argüman ediyor. Atık suyun denize verilmesi ile okyanusta geniş kapsamlı kirliliğin olmasından ve etrafa vereceği muhtemel ziyanlardan korku duyuyorlar. Bunun yanı sıra balıkçılar, satışların düşmesinden de kaygılı.

Atık su denize verilmeden evvel nasıl filtre edilecek?

Reaktörleri soğutma sürecinde kullanılan radyoaktif özellikler içeren su, Gelişmiş Sıvı Sürece Sistemi (ALPS) ile filtre edilerek denize boşaltılacak. Bu sistem, trityum elementi dışındaki radyoaktif unsurları filtre edebiliyor. Tepco, atık suyu denize akıtmadan evvel incelterek, sudaki trityum konsantrasyonun litrede yaklaşık bin 500 bekerele düşürülmesini planlıyor. Kelam konusu ölçünün ulusal güvenlik normlarının kırkta biri olduğu belirtilirken, Tepco’dan yapılan açıklamada, filtre edilen suyun içindeki radyoaktif unsur oranının daha yüksek olması durumunda temizleme sürecinin tekrarlanacağı duyuruldu.

Trityum ne kadar tehlikeli?

Radyoaktif bir hidrojen izotopu olan trityum radyoaktif olmasına karşın, sezyum-137 yahut stronsiyum-90 kadar tehlikeli değil. Plastik bir folyo ve hatta insan derisi bile trityumun yaydığı radyasyondan korunmayı sağlıyor.

Radyasyon ekolojisi alanında uzman Prof. Dr. Georg Steinhauser, trityumun bu özellikleri nedeniyle, Fukuşima’daki atık suyun denize tahliye edilmesini en uygun ve en inançlı tahlil olarak pahalandırıyor. Fukuşima Üniversitesi’nde konuk öğretim üyeliği yapan ve hala Viyana Teknik Üniversitesi’nde vazifeli olan Steinhauser, bu görüşünü şu sözlerle açıklıyor:

“Trityumdan tasa duyanlar, bu hususta gereğince bilgi sahibi değiller. Trityum, inceltilmiş bir halde yavaş yavaş denize akıtıldığı vakit insan için de etraf için de tehlike oluşturmaz. Bu, nükleer silah denemelerinde ortaya çıkanın küçük bir kısmıdır. Üstelik müsaade verilen sonun altında olacak formda inceltiliyor. Bu nedenle kimsenin telaş duymasına gerek yok.”

Jülich Araştırma Merkezi’nin Radyasyondan Korunma Kısmı yöneticisi Burkhard Heuel-Fabianek de atık suyun okyanusa boşaltılmasının “radyolojik açıdan zararsız” olduğu görüşünde. Trityumun insan bedenine girmesi durumunda bile zararsız olduğunu savunan Heuel-Fabianek, trityumun süratle bedenden atılacağını tabir ediyor.

Radyoaktif atık su, bu tanklarda depolanıyorFotoğraf: Philip Fong/AFP/Getty Images

Pasifik Okyanusu atık suyu nasıl seyreltecek?

Radyasyon ekolojisi uzmanı Steinhauer, İngilizce’deki “Kirliliğin tahlili seyreltmektir” kelamını hatırlatarak, atık suyun tehlikesiz hâle gelecek kadar inceltilmesi halinde zararsız olacağını belirtiyor.

Steinhauser, atık suyun etraf için de risk oluşturmayacağı görüşünde. Trityumun birikmediğini söyleyen Steinhauser, bunun ton balığında bulunan cıva üzere olmadığını kaydediyor. Radyasyon ekolojisi uzmanı, “Trityum su molekülü formunda radyoaktif bir hidrojen. Hiçbir yosunda, hiçbir planktonda bu radyoaktif su birikmiyor, bilakis seyreliyor ve seyrelmeyi sürdürüyor” diyor.

Yetkililer doğruyu söylüyor mu?

Çevre müdafaa örgütü Greenpeace ise, Japon hükümeti ve Tepco’nun radyasyon pahalarını daha az göstermeye çalıştığını ve filtre edildikten sonra bile suda kalan öbür radyoaktif hususlara odaklanılmasını engellemek için trityumu öne çıkardıklarını tez ediyor.

Greenpeace’den nükleer santraller konusunda uzman Shaun Burnie, “Japon hükümeti, medyanın ve ülke halkının dikkatini sudaki trityuma çekme ve bunun etraf için tehlike oluşturmadığını argüman etme konusunda güzel iş çıkardı” diyor. DW’ye konuşan Burnie, “Kirlenmiş su etraf ve insan sıhhatine ziyanlı olduğunu bildiğimiz stronsiyum-90 dahil, çok sayıda radyonüklit içeriyor” argümanını lisana getiriyor.

Burnie’ye nazaran Tepco’ya ilişkin sızdırılan dokümanlar, temizleme süreci sonrasında bile iyot, rutenyum, rodyum, antimon, tellür, kobalt ve stronsiyum üzere çok sayıda radyoaktif elementin “tespit edilemeyen” bir kıymete indirgenemeyeceğini gösteriyor. Greenpeace, temizleme sisteminin radyoaktif bir husus olan karbon 14’ü filtre edemeyeceğini de öne sürüyor.

Başka hangi seçenekler var?

Çevreciler, işletmeci firma Tepco ve Japon hükümetinin sorunun tahlilinde en ucuz ve süratli tekniği seçtiğini savunuyor. Alternatif olarak ek tanklar konması yahut atık suyun buharlaştırılması öneriliyor.

Steinhauser, ek tanklar konmasının düzgün bir fikir olmadığı görüşünde. Bölgede hâlâ zelzele riski bulunduğuna dikkat çeken radyasyon ekolojisi uzmanı, tanklardan sızıntı olması halinde trityumun çok az inceltilmiş bir biçimde yer altı sularına karışacağını lisana getiriyor. Atık suyun denize tahliye edilmesinin etraf ve insanlık için en âlâ tahlil olduğunu vurgulayan Steinhauser, UAEA dahil birçok uzmanın birebir teklifte bulunduğunu hatırlatıyor.

Trityumlu suyun ısıtılarak, oluşan buharın havaya karıştırılması da bilinen bir sistem. Bu türlü bir durumda trityum içinde kabul edilen hudut litre başına 5 bekerel. Lakin birçok uzman salınan radyoaktif hidrojeni denetim etmek daha güç olacağı için buharlaştırma usulünü sıkıntılı olarak kıymetlendiriyor. Bunun yanı sıra radyoaktif bulutların rüzgarın tesiriyle uzak bölgelere taşınma riski bulunuyor.

Steinhauser, atık suyun buharlaştırılması yerine denize tahliye edilmesinin daha düzgün bir sistem olduğunu belirterek, “Miktarı az da olsa, benim soluduğum havada ve toprak üzerinde kalacak. Bu zararsız da olsa, daha da zararsızı, okyanusta kaybolması” biçiminde konuştu.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl sansürsüz erişebilirim?