Hamas’ın elindeki rehineler: Türkiye ne yapabilir?
Hamas’ın saldırısının akabinde İsrail’in Gazze’ye başlattığı operasyon devam ederken, Gazze’de sıkışmış siviller için insani koridor açılması ve Hamas’ın elindeki rehinelerin kurtarılması için gayretler da sürüyor.
İsrail Ordusu Sözcüsü Daniel Hagari, son yaptığı açıklamada Gazze’de 199 kişinin Hamas tarafından rehin tutulduğunu söyledi. İsrail rehine sayısını daha evvel 155 olarak açıklamıştı. Hamas’ın askeri kanadı İzzeddin Kassam Tugayları 7 Ekim sabahı İsrail’e “Aksa Tufanı” ismiyle kapsamlı bir akın başlatıp Gazze’den İsrail’e roket atarken birebir vakitte silahlı kümeler da yerleşim yerlerine girdi. Pek çok ülke tarafından terör örgütü olarak görülen Hamas içlerinde küçük çocukların da bulunduğu çok sayıda rehine de aldı.
Öte yandan Hamas İsrail’in Gazze’ye yönelik ağır hava bombardımanı sırasında rehinelerden kimilerinin öldüğüne ait açıklamalar yapmıştı.
Hamas’ın elindeki rehineler ortasında 7 Ekim’de milletlerarası müzik şenliğine saldırması nedeniyle çok sayıda öteki ülkenin vatandaşı da bulunuyor. İsrail ordusunca açıklanan sayının yabancı rehineleri içerip içermediği ise bilinmiyor.
Ankara’nın diplomasi trafiği sürüyor
İsrail’in yanı sıra bölge ülkelerinin de hazırlıksız yakalandığı akınların akabinde Türkiye birinci günler temkinli bir lisan kullanmaya çalışırken, bir taraftan tansiyonun tüm bölgeyi sarmaması öbür yandan da Gazze’deki sivillere insani yardım ve rehinelerin kurtarılması için gayret gösteriyor.
DW Türkçe’nin yabancı diplomasi kulislerinden edindiği bilgilere nazaran Ankara için bu evrede arabuluculuk üzere bir misyon çok güç görünürken Ankara bilhassa yabancı birtakım rehinelerin kurtarılmasında rol oynayabilir. Yabancı başkentlerde Ankara’nın önceliği rehinelerden daha çok savaşın bölgeye sıçramaması olarak görülüyor.
Bu ortada olayların başından bu yana eskiye kıyasla daha temkinli bir lisan kullanan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın telefon görüşmeleri de sürüyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da tansiyonun birinci haftası telefon diplomasisi yaparken, 14 Ekim’de de Mısır’ın başşehri Kahire’yi ziyaret ederek yüz yüze görüşmeler yaptı. Fidan Salı günü de (17 Ekim) Lübnan’da olacak.
Uzmanlara ve diplomasi kulislerine nazaran Türkiye’nin çatışmaların sona ermesi için arabuluculuk yapması bugün için güç görünüyor. Fakat Hamas’ı terör örgütü olarak görmediği ve üst seviye yetkilileriyle münasebetlerini bir biçimde sürdürdüğü için örgüt nezdinde rehineler için tesirli olabilir.
Kadir Has Üniversitesi’nden Soli Özel, Hamas’ın elinde vatandaşı olan ülkelerin Ankara’yı da aradığına ait basında kimi haberler çıktığını söyleyerek, “Bence de şu anda örgüte tesir edebileceği düşünülen tüm aktörlere müracaat ediliyordur. Türkiye bir Katar kadar ya da Mısır ya da bu durum için İran kadar olmasa bile etkisiz değil” diyor.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, dün akşam kamu televizyonu ARD’ye yaptığı açıklamada, rehinelerle hâlâ bir temas kuramadıklarını belirterek Mısır, Katar ve Türkiye’ye Hamas üstünde tesirlerini kullanma daveti yapmıştı.
Özel, Hamas’ın mahpustan çıkarılan birtakım önderlerinin geçmişte Türkiye’ye geldiğini, sonradan öteki ülkelere gitmiş olsalar da temasın sürmüş olabileceğini belirterek, Türkiye’nin bölgeye değerli yardımlarda da bulunduğunu anımsatıyor. Özel, “Yani Türkiye sonuçta dış kapının dış mandalı değil. Hamas birilerini bu bahiste dinlemeye niyet ettiği takdirde Türkiye’nin de oynayabileceği bir rol olabilir diye düşünüyorum” yorumu yapıyor.
AKP’nin Hamas ile özelikle 2006 seçimleri sonrasında ve Arap Baharı periyodunda kurduğu yakınlık İsrail ile ilgilerinin kötüleşmesinde bir etken olmuştu. ABD Lideri Donald Trump’ın gidişinin akabinde ise bölgedeki dengelerin değişmesiyle AKP ile İhvan çizgisi ortasındaki münasebetler daha aralı olmuş, Türkiye İsrail ile olağanlaşma süreci içine girmişti.
Türkiye’nin eski Şam Büyükelçisi Ömer Önhon şu anda Hamas ile bağ kurabilen birkaç ülke bulunduğunu ve bunlardan birinin de Türkiye olduğunu söz ederek, “Türkiye resme birkaç rehinenin özgür bırakılmasını sağlayarak girmek istiyor üzere. Zira bunu yapabilirse o durumda arabuluculuk ihtimali de artabilir” yorumu yapıyor.
Hamas üzerinde hangi ülkeler daha tesirli?
Rehine krizinin çözümlenmesinde Mısır, Katar ve son taarruzun art planında olduğundan şüphelenilen İran’ın daha tesirli olabileceği belirtiliyor.
Soli Özel, pek çok ülkenin vatandaşı rehin olduğu için Hamas’ın üstündeki baskının yüksek olacağını belirterek, son günlerde ortamın biraz yumuşadığını ve İran’ın oynayacağı rol ile tesirini nasıl kullanacağının başkalarından daha kıymetli olabileceğini kaydediyor.
Bazı ülkelerin ortaya girmesi ile birinci olarak yabancı rehinelerin bırakılması sağlansa da bu krizin uzayabileceği de hesaplanıyor.
Önhon, Hamas içindeki farklı kutuplara da dikkat çekerek, örgütte İran’a daha çok takviye veren bir grup ile Suudi Arabistan ve Türkiye’ye daha fazla takviye veren bir öteki grup bulunduğunu belirtiyor.
Şu anda hangi ülkenin hangi örgüt kümesi üstünde tesirli olacağı ve rehinelerin nasıl kurtarılacağının çok net olmadığını söylen Önhon, tutsakları hangi kümenin elinde tuttuğu ve nerede oldukları üzere çok fazla bilinmeyen olduğuna da işaret ediyor.
Bu ortada ABD, daha evvel Ankara’da da misyon yapmış Büyükelçi David Satterfield’i “ABD Orta Doğu İnsani Problemlerden Sorumlu Özel Temsilcisi” olarak atadı. Türkiye’yi âlâ bilen isimlerden olan Satterfield’ın insani yardımların yanı sıra rehineler krizinde de rol oynayabileceği düşünülüyor.
“Ortadoğu’da olağanlaşma isteniyor”
Öte yandan rehinelerin de bulunması, Gazze’deki insani dram ve Hamas’ın İsrail’e yönelik hâlâ devam eden roket atışları üzere nedenlerle kısa vadede bir barış ortamı sıkıntı görünürken, Türkiye dahil bölge ülkelerinin bir an evvel olağanlaşma istediği belirtiliyor.
İstanbul Aydın Üniversitesi’nden Prof. Tarık Oğuzlu, Hamas nezdinde teşebbüslerde bulunan Mısır, Katar, Türkiye ve Suudi Arabistan’ın önceliğinin bu olayların bir an evvel bitmesi ve İsrail ile gelişen münasebetlerin ziyan görmemesi olduğunu söyleyerek, Türkiye’nin rolü için şöyle konuşuyor:
“(Rehineler konusunda) Türkiye’nin Mısır, Katar üzere Arap ülkeleri kadar şanslı olduğunu düşünmüyorum. Fakat isteğinin çok olduğunu görüyoruz. Ankara İsrail ile eskisi üzere hengame etmek değil barışmak istiyor ve bu süreci de Hamas’ın sabote etmesini istemiyor. Bunun yolu da savaşın sona ermesinden geçiyor. Savaşın sona ermesi de rehinelerin kurtarılması ile alakalı.”
Oğuzlu, rehinelerin salıverilmesi karşılığında İsrail’den beklentinin ne olduğu ve İsrail’in bunu yapıp yapmayacağının da kıymetli olduğuna dikkat çekerek, İsrail’in kara operasyonunda kararlı göründüğünü belirtiyor. Oğuzlu, bu türlü bir kara operasyonu yapılacak olursa sonlu tutulması ve kalıcı olmaması için Türkiye’nin oynayabileceği rol olduğunu da belirtiyor.