İsrail-Hamas savaşı: Güç fiyatlarında şok artış olur mu?

Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’i gaye alan terör saldırısı sonrasında global emtia piyasalarında dalgalanma yaşandı.

Petrol fiyatlarında önemli artışa yol açan birinci reaksiyonun akabinde durum bir nebze sakinleşti, fiyatlar bir mühlet sonra akın öncesi düzeylerine geri döner üzere oldu. Piyasalar, İsrail-Hamas çatışmasının daha geniş bir bölgesel savaşa dönüşme riskini tam olarak fiyatlandırmamış görünüyor.

DW’ye konuşan Commerzbank Baş Ekonomisti Jörg Krämer, “İran’ın ya da öteki devletlerin İsrail’e açıkça saldırmak istedikleri izlenimine sahip değilim. Bu da tansiyonun çok önemli bir boyutta tırmanmayabileceğine dair bir işaret” değerlendirmesini aktardı.

Krämer, petrol fiyatlarındaki ölçülü dalgalanmanın, piyasaların bu öngörüyü paylaştığının bir işareti olarak yorumladı.

Ancak, Milletlerarası Güç Ajansı (IEA) dikkatlerin bölgedeki gelişmelere çevrildiğini duyurdu. Gemilerle yapılan dünya petrol ticaretinin üçte birinden fazlasının Ortadoğu üzerinden yapıldığına işaret eden IEA, şu ana kadar petrol arzını direkt etkilememiş olsa da bölgedeki gelişmelerin piyasalar tarafından büyük bir dikkatle takip edildiğine dikkat çekti.

50 yıl evvelki şok tekerrür eder mi?

Yatırımcılar, 50 yıl evvelkine emsal bir petrol şokunun tekerrür edebileceğine ihtimal vermiyor, en azından şimdilik.

1973 yılının Ekim ayında Mısır ve Suriye İsrail’e saldırmış, Yom Kippur Savaşı başlamıştı. Tansiyon tırmanmış, birtakım Arap ülkeleri de düşük petrol fiyatlarına bağımlı olan Almanya üzere Batılı sanayi ülkeleri üzerinde baskı uygulamak için, petrol fiyatlarını araçsallaştırmıştı.

Ortadoğu’daki petrol üretimindeki kesintiler, petrol fiyatlarında yaklaşık yüzde 70’i bulan artışlara yol açmış, devrin Alman hükümeti de 1973 yılının sonbaharında otoyollarda saatte 100 kilometrelik sürat hududu ve Pazar günleri araç kullanımının sonlandırılması üzere birtakım tedbirler almak zorunda kalmıştı.

Commerzbank Baş Ekonomisti Jörg Krämer ise günümüzde durumun çok farklı olduğuna dikkat çekerek, “Bugün Arap dünyası artık bir blok değil, bölgede Suudi Arabistan ve İran ortasında olduğu üzere, büyük tansiyonlar var. Bu nedenle işlerin uç noktalara evrilmesi pek muhtemel değil, petrol fiyatı da muhtemelen o zamanki üzere fırlamayacak” görüşünü savundu.

Savaş bölgesel olarak sonlandırılabilecek mi?

Ama Hamas’a mali takviye veren İran’ın ihtilafa açıkça müdahil olması, ölçülü bu öngörülerin rafa kaldırılmasına yol açabilir.

Alman Tasarruf Sandıkları (Sparkasse) Lideri Helmut Schleweis, İran’ın kabahat ortağı olduğu ortaya çıktığı takdirde bunun petrol fiyatları üzerinden global ekonomiyi etkileyebileceğini ve “hissedilir sonuçlar doğurabileceğini” söyledi.

IMF’nin Marakeş’teki sonbahar toplantısında konuşan Schleweis, global iktisadın aslında çok sıkıntı bir evreden geçmekte olduğuna dikkat çekerek, “Mevcut jeopolitik belirsizliklere bir de Hamas’ın İsrail’e yönelik terörist saldırısı eklendi. Pek çok şey, bu vahim savaşın bölgesel olarak sonlandırılıp sınırlandırılmayacağına bağlı olacak” diye konuştu.

ABD, 2018 yılında, Donald Trump’ın başkanlığı periyodunda, İran’a yaptırımlar uygulamaya başlamış, bu yolla Tahran’ın petrol ihracatını kısıtlamıştı. Joe Biden’ın başkanlığı üstlenmesini izleyen periyotta ise İran’ın petrol ihracatı tekrar değerli ölçüde arttı. Biden, Tahran idaresi ile 2015 yılında imzalanan nükleer muahedeyi yine canlandırmak istiyor. İran’ın nükleer tesislerinin denetlenmesi için de yaptırımların gevşetilmesi gerekiyor.

Petrol fiyatları tekrar 100 doları aşar mı?

Günümüzde İran, son beş yılda ihraç ettiğinden daha fazla petrol ihraç ediyor. Ayrıyeten Amerikalılar da petrol üretimlerini artırdı, üretim Covid-19 salgını öncesi düzeye ulaştı. Bu ortada zayıflayan global iktisat de petrol piyasasındaki talebi baskılıyor. Tüm bu faktörler şu anda petrol fiyatlarının daha da yükselmesini engelliyor. Bu gelişmeler, yüksek enflasyon sıkıntısıyla uğraşmak zorunda olan Batılı hükümetlere de yardımcı oluyor.

Basra Körfezi’nde Suudilere ilişkin bir petrol tesisiFotoğraf: Saudi Aramco/dpa/picture alliance

Ama uzmanlara nazaran, savaşın bölgede yayılması durumunda petrol fiyatı süratle tekrar varil başına 100 doların üzerine çıkabilir.

Çünkü İran da savaşa dahil olursa bu Hürmüz Boğazı’nın kapanmasına yol açabilir. Burası, global petrol nakliyeciliği için en değerli deniz yolu. Dünyada gemilerle taşınan petrolün yaklaşık üçte biri İran kıyılarındaki bu boğazdan geçiyor.

Doğalgaz fiyatları da kıymetli oranda arttı

Emtia piyasalarındaki doğalgaz fiyatları gerilemiyor, hatta mevcut spot piyasada yüzde 40’a varan fiyat artışları oldu.

Bunun ise bir kaç nedeni var. İsrail Akdeniz’de Gazze Şeridi’ne yaklaşık 20 kilometre uzaklıkta bulunan bir doğalgaz alanını kapattı. Ayrıyeten Finlandiya ve Estonya ortasındaki bir doğalgaz boru sınırının Pazar günü basınç düşüşü nedeniyle kapatılması da gaz piyasalarını huzursuz ediyor. Son olarak da Avustralya’da güç şirketi Chevron’un LNG sıvı gaz tesisleri iki hafta mühletle greve gidecek.

Tüketici etkilenir mi?

Analistler, “geçici” olarak gördükleri bu gelişmelerin geride bırakılması durumunda doğalgaz piyasasının da durulacağından yola çıkıyor.

Tüketiciler için güç piyasalarındaki bu dalgalanmalar birinci etapta kıymetli bir rol oynamıyor. Bunun en değerli kuralı ise bu dalgalanmaların uzun bir vakit sürmemesi.

Çünkü tüketicilere hizmet veren gaz tedarikçileri, uzun vadeli tedarik kontratları yoluyla kendilerini bu cins kısa periyotlu dalgalanmalara karşı müdafaaya çalışıyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?