Mehmet Cengiz yazısına mahpus cezası AYM’den döndü
Anayasa Mahkemesi (AYM), iktidara yakın iş insanlarından Mehmet Cengiz aleyhinde köşe yazısı periyodun Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Lider Yardımcısı Aykut Erdoğdu’nun dokunulmazlığı bulunmasına rağmen mahpus cezasıyla cezalandırılmasının hak ihlali olduğu karar verdi. Lokal mahkeme ve istinafın münasebetlerinin yetersiz olduğunu belirten AYM, “Cezalandırma, kamuoyundaki farklı seslerin susturulmasına yol açabilir, bilgilendirme ve tenkit ortamına ziyan verebilir” dedi.
AYM kararına nazaran, 2014 yılında CHP Genel Lider Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu, Birgün gazetesinde “Her Dönemin Kasası Mehmet Cengiz” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Yazıda, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) periyodunda; kamu ihalelerinin Mehmet Cengiz’in de ortalarında bulunduğu makul iş beşerlerine verildiği, ihale ve özelleştirme süreçlerinde kamu ziyanına yol açan çok sayıda usulsüzlük yapıldığı, bu usulsüzlüklerle ilgili hukuksal süreçlerin sürüncemede bırakıldığı tezleri yer aldı. Mehmet Cengiz’in şikâyeti üzerine bu tarihte İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı, Erdoğdu hakkında dokunulmazlığının kaldırılması istemiyle fezleke düzenledi.
Dokunulmazlık kalktı, dava açıldı
2016 yılında TBMM tarafından milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması üzerine Erdoğdu hakkında İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi’nde dava açıldı. 2018’de yine milletvekili seçilen Erdoğdu’nun yargılamada durma kararı verilmesi talebi reddedildi. Mahkeme, dava sonucunda Erdoğdu’ya iftira hatasından ertelemeli bir yıl mahpus cezası, hakaret cürmünden ise bin TL isimli para cezası verdi. İstinaf mahkemesi, itiraz üzerine hakaret hatasından verilen cezayı kaldırdı fakat iftira cürmünden verilen kararı ise onamıştı. Bunun üzerine belge, 2019 yılında ferdi müracaat yoluyla Anayasa Mahkemesi’ne taşındı.
AYM’den ikili ihlal kararı
Anayasa Mahkemesi, Erdoğdu’nun Anayasa’da garanti altına alınan seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı ile tabir özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdi. Kararın bir örneğinin de ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere lokal mahkemeye gönderilmesine hükmedildi. Bu kararla birlikte Erdoğdu yine yargılanacak. Ayrıyeten, Erdoğdu’ya 39 bin TL manevi tazminat da ödenecek.
Kararın münasebeti: Yetersiz gerekçe
Kararın münasebetinde bilhassa lokal mahkeme ve istinafın münasebetleri eleştirildi. Kararda, Erdoğdu’nun kelam konusu tabirlerinin pek çok resmî dokümanda yer aldığını tabir ettiği, mahkemeden ilgili kurumlardan bu dokümanları getirterek olguların gerçekliğini ortaya çıkarmasını talep ettiği anımsatıldı. Lakin mahallî mahkemenin kâfi bir araştırma yapmadığı belirtilen kararda, “Başvurucunun, olgusal isnatlarını ispat etmek için dayandığı birçok resmî evraklar -maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasında yaşamsal olduğu hâlde- toplanmamıştır” denildi.
Yerel mahkeme ve istinafa eleştiri
Mahkeme ve mahallî mahkemenin cezalandırma kararında hiçbir münasebete yer verilmediği anlatılan kararda, şu değerlendirmede bulundu:
“Dahası mahkemeler, milletvekili ve tıpkı vakitte ana muhalefet partisi genel lider yardımcısı olan müracaatçının kaleme aldığı bir köşe yazısıyla, iş insanı Mehmet Cengiz’in davranışlarının cezalandırılmasından çok bu davranışların kabul edilemezliğini topluma duyurmayı amaçladığını göz arkası etmişlerdir. Bu bağlamda Mahkemelerce, müracaatçının ‘işlemediğini bildiği halde’ yalnızca cezalandırılması kastıyla Mehmet Cengiz’e bir kabahat isnat ettiği de kesin kanıtlara dayalı olarak ve her türlü kuşkudan uzak bir biçimde ortaya koyulamamıştır. Sonuç olarak derece mahkemesinin Anayasa Mahkemesinin uygulanmasını öngördüğü ve üstte belirtilen değerlendirmelerden hiçbirisini yapmadığı anlaşılmıştır.”
“Ceza bilgilendirme ve tenkit ortamına ziyan verebilir”
Mehmet Cengiz’in tezler karşısında haklarını korumak ismine tekzip metni yayımlatma, tazminat yoluna başvurma üzere telafi edici metotları kullanma hakkının bulunduğu anımsatılan kararda, şöyle denildi:
“Aynı vakitte köşe müellifliği yapan bir siyasalın, kamuoyu gündeminde kıymetli ölçüde yer tutan bireyleri takip etmesi onun hakkında kamuoyunu bilgilendirmeye hatta yönlendirmeye çalışması demokratik bir toplumda kaçınılmazdır. Rahatsız edici de olsa tanınmış bireylere ait yapılan bilgilendirme ve tenkitlerin cezalandırılması caydırıcı tesir doğurarak toplumdaki ve kamuoyundaki farklı seslerin susturulmasına yol açabilir. Cezalandırılma korkusu, çoğulcu toplumun sürdürülebilmesine pürüz olabilir. Bu hâliyle müracaatçının mahpus cezası ile cezalandırılmasına karar verilmesi, bilgilendirme ve tenkit ortamına ziyan verebilir.
Yukarıdaki bilgiler dikkate alındığında değerlendirmelerinde Anayasa Mahkemesinin kabul ettiği standartları uygulamayan derece ve bölge adliye mahkemesi kararıyla müracaatçının mahpus cezası ile cezalandırılmasının zarurî toplumsal bir gereksinime karşılık geldiğini ilgili ve kâfi bir münasebet ile ortaya koyduğunun kabul edilmesi mümkün olmamıştır.”
“Dokunulmazlığı yine kazandı, yargılanamaz”
Öte yandan kararda, Anayasa’nın süreksiz 20. unsuru ile dokunulmazlığı kaldırıldıktan sonra bir ceza mahkemesinde yargılanmakta iken tekrar milletvekili seçilen müracaatçı hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesinin, Meclisin tekrar dokunulmazlığı kaldırmasına bağlı olduğu vurgulandı. Buna karşılık dokunulmazlığı kaldırılmadan yargılanmaya devam edilmesinin seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkına müdahale oluşturduğu anlatılan kararda, “Sonuç olarak Anayasa’nın süreksiz 20. hususu ile getirilen istisna kararının yine milletvekili seçilen müracaatçı hakkında uygulanması mümkün değildir. Müracaatçı, yine seçilmekle Anayasa’nın 83. unsurunun dördüncü fıkrasının emredici kararı gereği dokunulmazlığı tekrar kazanmıştır” görüşüne yer verildi.