Merkez Bankası atamalarının iletisi ne?
Hafize Gaye Erkan’ın 9 Haziran 2023’te Merkez Bankası (TCMB) Lideri olarak atanmasının akabinde, üst idarede de bugün değişim gerçekleşti. Merkez Bankası’nda eski periyot siyasetlerinin uygulayıcıları olan lider yardımcıları misyondan alındı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran; Merkez Bankası Lider Yardımcıları Emrah Şener, Taha Çakmak ve Mustafa Duman misyondan alınırken, yerlerine “piyasaların seveceği” isimler olarak bedellendirilen Osman Cevdet Akçay, Hatice Karahan ve Fatih Karahan atandı.
Karar, iktisat idaresinin başına Mehmet Şimşek’in getirilmesinden sonra piyasalara verilmeye çalışılan rasyonel siyasetlere dönüş bildirisinin bir kesimi olarak bedellendiriliyor. Şimşek’in misyona gelmesinin akabinde Merkez Bankası Başkanlığı’nda da misyon değişimi olmuş; Şahap Kavcıoğlu yerine Hafize Gaye Erkan lider olarak atanmıştı.
Türkiye’de iktidar 2021 yılının sonlarından haziran ayına dek Yeni İktisat Modeli diye tanım edilen bir iktisat modelini uyguluyordu.
Erdoğan modelini uygulayan ekip
20 Mart 2021’de Naci Ağbal yerine getirilen Şahap Kavcıoğlu’nun Merkez Bankası Başkanlığı periyodunda Erdoğan’ın, faiz oranlarını düşürmenin enflasyonu yavaşlatabileceğine dayanan iktisat doktrinine uyumlu bir para siyaseti uygulandı. Bu süreçte Merkez Bankası idaresinde üst üste değişiklikler yaşandı.
Görevden alındığı açıklanan Mustafa Duman, 30 Mart 2021’de TCMB Lider Yardımcısı Murat Çetinkaya’nın yerine atandı. Taha Çakmak’ın ataması 13 Ekim 2021 tarihinde gerçekleşti. Emrah Şener ise 2016’dan bu yana Merkez Bankası lider yardımcılığı vazifesi üstleniyordu. Şener en son Eylül 2020’de vazifeye tekrar atanmıştı.
Duman, Çakmak ve Şener’in yardımcılığını üstlendiği Kavcıoğlu periyodunda, siyaset faizi yüzde 19’dan 8,5’e kadar indirilirken enflasyon yüzde 16’lı düzeylerden süratle yükselerek, Ekim 2022’de yüzde 85,5 ile tepe yapmış, akabinde işleyen kuvvetli baz tesiri ve istatistiki düzenlemelerin tesiriyle Haziran 2023’te yüzde 38,2 düzeyine gelmişti.
Şimşek’in iktisat idaresini devraldığı Hafize Gaye Erkan periyodunda ise siyaset faizi yüzde 8,5’ten 17,50’ye yükseltildi. Seçimler sonrasında iktisat idaresindeki değişiklikler, enflasyonla çaba için tüm dünyada uygulanan ortodoks siyaset araçlarına dayanan rasyonel siyasetlere dönüleceği biçiminde yorumlanmıştı. Faiz artırımlarının piyasa beklentisinden daha düşük olmasının sebeplerinden biri olarak ise, geçmiş devrin temsilcileri olan bürokratların baskısı gösteriliyordu ve Şimşek, bugüne dek iktisat idaresinde liyakat asıllı bir değişikliğe gitmemişti.
“Liyakat asıllı değişiklik”
Merkez Bankası idaresindeki değişiklikler bu manada hem ekonomistler hem de muhalefet partileri tarafından olumlu karşılandı.
Ekonomist Timothy Ash, abonelerine gönderdiği piyasa notunda, atamaları “son derece olumlu” bulduğunu vurgulayarak bunun Merkez Bankası’nda esaslı bir değişimin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın TCMB Lideri Hafize Gaye Erkan’a çok güçlü bir güvenoyu verdiğinin bir işareti olduğunu söyledi.
Ash, “Belki de TCMB’de işe alınanlar kadar değerli olan, ortalarında Erdoğan’ın görüşlerine ahenk sağlamak için TCMB tarafından uygulamaya konulan birtakım alışılmışın dışındaki para siyasetlerinin mimarı olarak bilinen Emrah Şener’in de bulunduğu üç lider yardımcısının ayrılmasıdır” dedi.
Eski TCMB baş ekonomistlerinden Hakan Kara, toplumsal medya hesabından yaptığı değerlendirmede, değişiklikleri son devrin en kıymetli atamaları diye niteleyip liyakatlı buldu. İktisat muharriri Uğur Gürses de “Enflasyonu patlatan takım gitmiş, üç güzel özgeçmişi olan isim gelmiş” yorumunu yaptı. İktisatçı Prof. Dr. Özgür Demirtaş ise “Cevdet Akçay, Merkez Bankası için çok liyakatli bir atamadır. İşte olması gereken bu” diyerek alkış emojisi kullandı.
Ancak iktisatçıların büyük kısmı kararın pembe bir tablo çizmeye yetecek bir tesire sahip olmadığı görüşünde.
Önceki periyodun tesiri açıklanmadı
Bu görüşün altında ise rasyonel siyasetler için daha fazla adıma muhtaçlık olduğu öngörüsü yatıyor.
Para siyasetinin enflasyon oranları üzerinden şekillendirildiğini, Türkiye’de ise resmi enflasyon datalarının muteber olmadığını vurgulayan iktisatçılar Şimşek’ten bu bahiste bir adım gelmediğini belirtiyor.
Şimşek ne Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) üzere bağımsızlığı konusunda telaşların kelam konusu olduğu ya da rasyonelliği konusunda kuşkulu olan kurumlar hakkında ne de geçmiş periyottaki siyasetlerin şu anki ekonomik tablodaki tesirini anlatan bir açıklama yaptı.
Merkez Bankası dün yüzde 22,3 olan yıl sonu TÜFE enflasyonu kestirimini yüzde 58 olarak güncelledi. Bu adım, memur ve emekliye yapılan yüzde 25 artırımdan sonra geldi. Kiralardaki yüzde 25 kısıtlaması da sürüyor. İktisatçılar bu durumun rasyonel siyasetlerle bağdaşmadığına işaret ediyor.
“Liyakat kim için?”
İktisatçı Prof. Dr. Erinç Yeldan, Merkez Bankası atamalarına ait toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımda “Yaratılan bu ‘liyakata dayalı pembe umut tablosuna’ karşı ana soruyu anımsatmak zorundayım. Kim için liyakat? Enflasyonun resmi öngörüsünün yüzde 58 olduğu, emekli maaşlarının dondurulduğu, emeğin minimum ücretlileştirildiği ortamda liyakat kim için?” diye sordu.
İktisatçı Doç. Dr. Ümit Akçay ise, “Hiç değişmiyor. MB idaresine yapılan yeni atamalar, Altılı Masa muhalefetinin başını döndürmüş yeniden. İktidar, bu türlü bir muhalefeti olduğu için çok şanslı” diyerek kelamlarına şöyle devam etti: “Yeni atamaların tek fonksiyonu olur: AKP idaresinin meşruiyetini genişletmek. Gerisi ‘fikirlerinin iktidarda olduğunu’ sananların avuntusudur.”
Kararı pahalandıran iktisatçı Prof. Dr. Murat Birdal da “İcazetle karar alan bir MB çizilen sonlar dahilinde siyaset üretebilir. Asıl sorun takımlar değil, tek adamın dilediği biçimde banka idaresine ve siyasetlerine müdahalesine imkan tanıyan rejim. Bugün dış kaynağa ulaşmak için verilen ödünler yarın çarçabuk geri alınır” diye yazdı.
Şimşek devrinde bütçe açığını azaltmak için mali disiplin vurgusuyla dolaylı vergiler artırılıp kamunun denetiminde çeşitli eser fiyatlarına artırımlar yapılırken kamu harcamalarının şeffaf bir biçimde açıklanmadığı biliniyor. Hala bir program açıklamayan iktisat idaresinin, para siyasetinde şimdiye dek attığı adımlar ise lokal seçimlere dek kademeli faiz artışını sürdürse de müspet gerçek faize yanaşmayacağını gösteriyor.
Hukukun üstünlüğü meselesi
Diğer yandan iktisatçılar, Türkiye’nin dış kaynak muhtaçlığını karşılamada değerli olan yabancı yatırımcı için değerli olan bir konunun da hukukun üstünlüğü olduğunu belirtiyor.
AKP devrinde Türkiye’de hukukun üstünlüğü ve yargının bağımsızlığına ait tasaların had safhaya ulaştığına işaret eden iktisatçılara nazaran Mehmet Şimşek ve takımının Türkiye’de hukukun üstünlüğünün sağlanacağı konusunda yatırımcıları ikna edebilmesi sıkıntı görünüyor.
Son yapılan atamalarla Merkez Bankası’nda lider ve lider yardımcılarının tamamı Boğaziçi Üniversitesi mezunu oldu.
Cevdet Akçay kimdir?
Merkez Bankası’nın sitesinde yer alan duyuruya nazaran Boğaziçi Üniversitesi İktisat kısmı mezunu olan Dr. Osman Cevdet Akçay, The City University of New York’ta İktisat alanında 1990 yılında M.Phil ve 1992 yılında doktora derecesini aldı.
Çalışma hayatına 1985 yılında The City University of New York’ta doktora asistanı olarak başlayan Akçay, 1986-1990 ortasında Hunter College ve Baruch College’da öğretim vazifelisi, 1990-1991 yıllarında Manhattan College, New York’ta konuk öğretim üyesi olarak çalıştı. Boğaziçi Üniversitesi İktisat kısmında akademisyenlik de yapan Akçay 2001 yılında Koç Üniversitesi’ne tam vakitli öğretim üyesi olarak geçti. 2009 yılına kadar öğretim üyeliği ve evvel Koçbank daha sonra Yapı ve Kredi Bankası başekonomistlik misyonunu bir arada götüren Akçay, 2018 yılına kadar başekonomisti olarak misyon yaptı. Temmuz-Ekim 2018’de T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nda, 2018-2023 yılları ortasında ise Fiba Group, Holding ve Banka’da danışmanlık vazifesinde bulundu.
Fatih Karahan kimdir?
Boğaziçi Üniversitesi Matematik ve Sanayi Mühendisliği kısımlarından mezun olan Dr. Fatih Karahan ise 2012 yılında Pennsylvania Üniversitesi’nde İktisat alanında yüksek lisans ve doktorasını tamamladı. Çalışma hayatına 2012 yılında New York Merkez Bankası’nda ekonomist olarak başlayan Karahan, 2022 yılına kadar anılan kurumda İşgücü ve Eser Piyasası Çalışmaları Lideri ve para siyaseti danışmanı olarak misyon yaptı. Columbia Üniversitesi ve New York Üniversitesi’nde yarı vakitli öğretim vazifelisi olarak da vazife yapan Karahan, 2022’de Amazon’da kıdemli ekonomist olarak çalışmaya başladı. Karahan, Kasım 2022’de Amazon’da Başekonomist vazifesine atandı.
Hatice Karahan kimdir?
Prof. Dr. Hatice Karahan ise Boğaziçi Üniversitesi İşletme kısmından mezun olduktan sonra 2001 yılında Boğaziçi Üniversitesi’nden iktisat yüksek lisans derecesi aldı. Akademik çalışmalar yapmak üzere ABD’ye giden 2006 yılında Syracuse Üniversitesi’nde iktisat doktorasını tamamlayan Karahan, tıpkı üniversite bünyesindeki Center for Policy Research’te araştırmalar yürüttü.
Türkiye’ye döndükten sonra Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nda (TÜBİTAK) danışmanlık misyonu üstlendi. Karahan ayrıyeten Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM), Dış Ekonomik Alakalar Konseyi (DEİK) ve İstanbul Sanayi Odası (İSO) üzere iş dünyası kuruluşlarına danışmanlık yaptı.
2015 itibariyle İstanbul Medipol Üniversitesi İktisat ve Finans Kısmı’nda kurucu kısım lideri oldu. 2020 yılında profesör unvanı aldı. Temmuz 2017’de Cumhurbaşkanı Başdanışmanlığına atanan Karahan, Harvard Üniversitesi ve Columbia Üniversitesi’nde konuk akademisyenlik yaptı.
SETA özgeçmişinden çıkarıldı
Karahan ayrıyeten AKP’nin fikir merkezi olarak bilinen ve ‘Uluslararası Medya Kuruluşlarının Türkiye Uzantıları’ isimli raporunda gazetecileri fişlediği için reaksiyon çeken Siyaset, Toplum ve İktisat Araştırmaları Vakfı SETA’da ekonomik araştırmalar yürütürken, Yeni Şafak’ta iktisat yazıları kaleme aldı. Karahan’ın özgeçmişinin bu kısmı Merkez Bankası’nın sitesinde yer almadı.
DW Türkçe’ye VPN ile manisiz nasıl erişebilirim?