Nefesler tutuldu: Kuzey Denizi’nde sızıntı korkusu
Hollanda’nın Kuzey Denizi kıyıları açıklarında, Schiermonnikoog adaları yakınlarında günlerdir bir yük gemisi yanıyor. Fremantle Highway adını taşıyan geminin güvertesinde, 498’i elektrikli araç olmak üzere 3 bin 800 araba bulunuyor. Şu ana kadar kesin bir sonuca varılmamış olsa da yangının, gemideki elektrikli araçlardan biri nedeniyle başladığı varsayım ediliyor. Bir kere alev aldıkları takdirde, elektrikli araçların bataryalarını söndürmenin çok güç olduğu bilinen bir gerçek.
Yangının başladığı 26 Temmuz’dan bu yana kıyı güvenlik güçleri, alevleri denetim altına almak ve gemiyi stabilize etmek için büyük uğraş sarf ediyor. Gemi, özel bir geminin refakatinde muhakkak bir alana demirleşmiş durumda. Yarattığı riskler ise şimdi bertaraf edilmiş değil. Meydana gelebilecek en büyük risklerden biri, geminin yakıt sızdırması.
Yangın hafta sonunda güç kaybetti, fakat geminin çelik duvarlarının ısıya direnememesi tehlikesi hâlâ epey yüksek. Rastgele bir çatlak yahut kırılma gerçekleşirse, yakıt sızdırabilir. Bu nedenle Alman limanlarında destek güçler yardıma hazır pozisyonda bekliyor. Muhtemel bir sızıntı, Kuzey Denizi’ni ve bu denizin muhafaza altındaki bir gelgit düzlüğü olan Wadden Denizi’ni de felakete sürükleyebilir. Bu bölgede muhakkak kuş çeşitleri ve ada sakinleri yaşıyor.
“Eşsiz ekosistem tehlikede”
Alman Etraf Bakanlığı’nın aktardığı bilgilere nazaran, geminin güvertesinde bin 600 ton ağır yakıt ve 200 ton deniz dizeli bulunuyor. Etraf muhafaza kuruluşu Greenpeace, bu yakıtın sızmasının dünya ökosistemleri üzerinde de ağır hasara yol açacağına dikkat çekti.
Örgüt açıklamasında, “Gelgitler, yakıtın geniş çaplı bir biçimde yayılmasına yol açacaktır. Bu da bizleri yıllar boyunca meşgul edecektir” ikazında bulundu. Açıklamada devamla “Böylesine bir felaket, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki Wadden Denizi’ni de etkileyecektir. Burası, dünya çapında eşsiz bir ekosistem olma niteliği taşıyor” denildi. Greenpeace, yaşanacak mümkün bir sızıntı ve kıyıların kirlenmesinin, şu anda tüy değiştirme periyodunda olan ve bu yüzden muhtemelen uçamayacak durumdaki milyonlarca kuş için mutlak bir mevt manasına geleceğine de işaret etti.
Yakıtı süpürme yöntemi
Peki bir yakıt felaketi kelam konusu olduğunda bununla nasıl baş ediliyor? Felaketin büyümesinin önüne nasıl geçiliyor?
Ağır yakıt, sudan daha düşük bir yoğunluğa sahip olduğu için su ile bir ortaya geldiğinde suyun üst yüzeyinde yüzüyor. Bu da yakıtın hava şartlarıyla ilintili olarak, süratli bir biçimde yayılma riskini bünyesinde taşıyor. Etrafa gelebilecek ziyanları en aza indirgemek için mümkün olduğunca süratli bir biçimde reaksiyon vermek koşul.
Yakıt kirliliğinden doğabilecek ziyanları bertaraf etme maksadını taşıyan en kıymetli sistemlerden biri, yakıtın su yüzeyinden süpürülmesini baz alıyor. Bu sistemle kaza bölgesine getirilen su bariyerleri ile yakıtın yayılması engelleniyor. Bu maksada ulaşıldığında da bölgeye özel gemiler getirilerek yakıtın emilme yoluyla sudan uzaklaştırılması sağlanıyor. Örneğin 2019 yılının Mart ayında Fransa açıklarında batan yük gemisi Grande America’nın tabiata verebileceği mümkün ziyanlar bu teknikle engellenmişti.
Yakıtın süpürülmesi ve emilmesi kulağa kolay bir işmiş üzere geliyor, fakat kolay bir süreç değil. Bu metodun uygulanması, yakıt makul bir bölgede kalırsa ve hava şartları uygun olursa mümkün oluyor.
Denizi yakma yöntemi
Belirli koşullar sağlandığında deniz yüzeyinde bulunan yakıtın yakılması da bir öbür yol. Bu sistem, örneğin Arktik Bölgesi’nde yahut buzla kaplı sularda uygulanabilecek tek tahlil yolu. Latince ismiyle “In situ”, yani “yerinde yakmak” (ISB) olarak isimlendirilen bu yol, bilhassa felaketin denetimden çıktığı ve çok ölçüde yakıtın sızdığı durumlarda uygulanıyor.
Bu prosedür hayata geçirildiğinde tabiata ziyan veren zehirli bir duman da ortaya çıkıyor. Yakıtın gereğince yanabilmesi için büyük çapta bir alana yayılmamış olması da gerekiyor. Şayet yakıt sızıntısının üzerinden birkaç gün geçmiş ve yakıt geniş bir alana yayılmışsa, yakma yolunu uygulamak mümkün olmuyor. Yakıtın süpürülmesini ve bölgeden uzaklaştırılmasını baz alan metotlar, teorik olarak öteki formüllere nazaran daha etraf dostu olabilir. Bu durumlarda yakıt, bir nevi süngerle emilmiş oluyor.
Ancak bu teknikler, daha fazla kıyı bölgesinde bulunan küçük çaplı yakıt kümelerinin bertaraf edilmesi için daha uygun.
İnsan saçı uygun bir malzeme
Bir Japon tankeri, Temmuz 2020’de Mauritius açıklarında kayalıklara çarptığında Hint Okyanusu’na bin tonu aşkın yakıt sızmıştı. O periyotta yüzlerce istekli seferber olmuş, şeker kamışından hortumlar inşa ederek petrol sızıntısını engellemek için efor sarf etmişti. Tıpkı vakitte gönüllüler, felaketle çabada insan saçı da kullanmıştı.
Saç, suyu itse de yakıtı emme özelliği taşıyan bir materyal.
Sydney Teknoloji Üniversitesi’nde 2020 yılında yürütülen ve bilgisayarda felaketlerin simüle edildiği bir araştırma, saç ve köpek postundan üretilmiş olan, yakıt yayılmasını tedbire çitlerinin ham petrolü klasik materyallere nazaran daha uygun emdiğini ortaya koymuştu.
Bu formül, 2007 yılında Kaliforniya açıklarındaki Cosco Busan yahut 2010 yılında Meksika Körfezi’nde yaşanan Deepwater Horizon felaketlerinde de uygulandı. ABD, Birleşik Krallık ve Avustralya merkezli kimi etraf müdafaa kuruluşları, o devirde yakıt engelleme çiti üretmek için kuaför salonlarından kesilmiş saç toplamıştı.
Ancak kimi uzmanlar, yakıt felaketlerinin saç üzere doğal materyaller kullanılmasına kuşkuyla yaklaşıyor. Danışmanlık şirketi Marittima’da deniz temizleme uzmanı olarak misyon yapan Nicky Cariglia, “Bu sistemler laboratuvarda işe yarıyor olabilir fakat alanda uygulanmaları pek gerçekçi değil” değerlendirmesini yapıyor.
Almanya merkezli etraf müdafaa kuruluşu BUND da Kuzey Denizi’nde yaşanmakta olan krizin bir sonucu olarak araba taşıyan yük gemilerinin gelecekte “tehlikeli yük taşıyan gemi” olarak sınıflandırılması davetinde bulundu. Bu gerçekleştiği takdirde, kelam konusu gemiler daha yüksek güvenlik standartlarına tâbi olacak. Birebir vakitte bu durumda elektrikli araba taşıyan gemiler, çağdaş yangın söndürme sistemleriyle donatılmak zorunda kalacak.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?