Nijer’deki darbenin bedelini halk ödüyor
Nijer’de, 26 Temmuz’daki askeri darbenin sonlandırılması ve demokratik yolla seçilmiş Devlet Lideri Muhammed Bazoum’un tekrar misyonuna iade edilmesi için yürütülen bölgesel ve milletlerarası diplomatik gayretler şimdi sonuç vermedi. Tansiyonun daha da tırmanıyor olması, bölgesel bir askeri ihtilaf kaygısını artırıyor.
Batı Afrika Ekonomik Birliği (ECOWAS), geçen hafta darbecilerden Muhammed Bazoum’un vazifeye iadesini talep etmiş, aksi takdirde askeri güç kullanılabileceği ikazında bulunmuştu. ECOWAS’ın bu taleplerin karşılanması için askeri cuntaya tanıdığı mühlet Pazar gecesi doldu. Geri adım atmayan darbeciler, askeri müdahale ihtimaline karşı Nijer hava alanının Pazar gecesi itibariyle tüm uçuşlara kapatıldığını duyurdu.
Uluslararası toplumdan “diplomatik çözüm” davetleri yükseliyor
ECOWAS’ın askeri cuntaya tanınan mühletin uzatılmasını umut ettiklerini tabir eden İtalyan Dışişleri Bakanı Antonio Tajani, tek tahlil yolunun savaş olmadığını, diplomasi ile bir tahlil bulunması gerektiğini söyledi. Fransa’nın Avrupa’dan Sorumlu Bakanı Laurence Boone, “Nijer’de, demokrasi ve anayasanın kan akmadan tekrar tesis edilebilinmesini umut ediyorum” açıklamasını yaptı. Alman hükümeti ise darbecileri uyardı. Alman Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, bugünkü olağan basın toplantısında, Nijer’in seçilmiş devlet lideri Bazoum ve ailesinin can güvenliğinin sağlanması gerektiğini, başlarına rastgele bir şey gelmesi halinde ise “bunun ağır sonuçlar doğuracağını” söyledi.
Nijer neden kıymetli?
Uranyum ve petrol zengini Nijer, İslamcı militanlara karşı savaşta değerli bir rol oynuyor ve ABD, Avrupa, Çin ile Rusya için ekonomik ve stratejik kıymete sahip bir ülke. ABD için Sahel bölgesindeki en değerli ve tek terörle gayret ortağı olan Nijer, El Kural ve IŞİD ile irtibatlı kümelerin nüfuzlarını arttırdığı Sahara Çölü’nün güneyinde yer alıyor.
İslamcı militanlarla çabaya sahne olan bu bölge, tıpkı vakitte açlık krizinin pençesinde ve dünyanın en fakir bölgelerinden. Yaşananlar, binlerce kişinin vefatına, milyonların da yerinden edilmesine yol açtı. Bu nedenle ECOWAS ile Nijer’deki askeri cuntacılar ortasında yaşanacak askeri bir ihtilafın, istikrarsızlığı daha da artırmasından kaygı ediliyor. Bu da Nijerlilerin karşı karşıya olduğu yoksulluğu daha da derinleştirebilir.
Askeri darbe ülke iktisadına de darbe indiriyor
Nijer’deki pazar tezgahları hâlâ dolu, lakin besin fiyatlarındaki süratli artış dikkat çekiyor. Nijer’in güneyinde, Nijerya sonuna 40 km uzaklıktaki hareketli Maradi kentinin sakini Moutari, DW’ye darbeden sonra pirinç fiyatlarında yaşanan artışın kendisini şoke ettiğini söylüyor. Moutari, birkaç gün evvel 11 bin Batı Afrika CFA frangına aldıkları bir pirinç torbasını artık 13 bine almak zorunda kaldıklarını anlatıyor. Bu, yüzde 20’lik bir fiyat artışı demek. “Benim bu pirinci alabilecek param var, fakat bir torba pirinç dahi alamayan fakirler için çok üzgünüm” kelamlarıyla hislerini tabir eden Moutari, “İşlerin yoluna girmesi için dua etmeliyiz” sözlerini kullanıyor.
ECOWAS, darbe sonrasında Nijer’e yönelik ağır ekonomik yaptırım kararları aldı. Buna sonları kapatmak dahil. Denize kıyısı olmayan Nijer’e pirinç üzere temel besinler komşu ülkelerden karayolu yoluyla, kamyonlarla ülkeye getiriliyor. Gerçi Nijer’in, ECOWAS üyesi olmayan Cezayir, Libya ve Çad ile sonları açık, ayrıyeten ECOWAS üyesi olmalarına karşın darbecileri destekleyen Mali ve Burkina Faso ile de sonla açık. Lakin kilit ehemmiyet taşıyan Benin ve Nijerya hudutları, ECOWAS yaptırım kararları nedeniyle kapalı. Bu iki ülkenin Atlantik limanları, Nijer için mal ithalatı ve ihracatı açısından hayati değer taşıyor.
Niamey Üniversitesi’nde ekonomist Abdoul Aziz Seyni, haber ajansı Reuters’a yaptığı açıklamada, Nijer’in denize erişimi olmadığını hatırlatarak “Satın aldığımız her şey komşu ülkelerin limanlarına geliyor ve bunları komşu ülkelerden Nijer’e taşımak zorundayız. Hasebiyle bu ülkelerin hudutları kapatma kararları Nijerlilerin sosyo-ekonomik ömrünü etkiler” diyor.
Yakıt fiyatlarında sıçrama
Darbenin halkın ömür şartlarında yol açtığı ezaları yaşayanlardan biri de Maradi-Nijerya sınırında yolcu taşıyan minivan sürücüsü Moussa Halirou. Halirou, DW’ye karaborsada akaryakıt fiyatlarının süratle yükselmesi nedeniyle kârının azaldığını anlatıyor. Halirou, darbeden evvel bir litre akaryakıt için 350 Nijerya nairası ödediğini, artık ise fiyatın 620 nairaya çıktığını, yolcu taşıma fiyatını iki katına çıkarmasına karşın kârının azaldığını tabir ediyor.
Benin’in Cotonou ve Nijer’in başşehri Niamey ortasındaki ticaret koridoru olağanda Batı Afrika’nın en ağır güzergahı, günde yaklaşık bin kamyon bu yoldan mal taşıyor. Lakin askeri darbe sonrasında yaprak kıpırdamıyor. Malanville hudut kapısındaki kamyon sürücüsü Salissou Idrissa, bölgedeki kamyonların park halinde beklediklerini belirterek “Araçlar hudutta göz alabildiğine dizilmiş durumda” biçimindeki izlenimini aktarıyor.
Nijer halkı karanlığa gömüldü
Darbe öncesinde de elektriğe erişimi hudutlu olan Nijer halkı artık uygunca karanlığa gömüldü. Nijer, elektrikte büyük ölçüde Nijerya’ya bağımlı. Elektriğin yüzde 70’ini Nijerya’dan alıyordu. Lakin askeri darbe sonrasında Nijerya Nijer’e elektrik ihracatını durdurdu. Ayrıyeten ECOWAS yaptırımları, üye devletler ile Nijer ortasındaki ticari ve mali süreçlerin askıya alınmasını, Nijer’in ECOWAS merkez bankaları ve ticari bankalardaki varlıklarının dondurulmasını öngörüyor.
Dünyanın en fakir ülkelerinden Nijer’de aslında esasen son on yıldır ağır bir insani kriz yaşanıyor. Ülkenin üçte ikisi çöl olan Nijer, ağır kuraklıktan muzdarip ve çok az ekilebilir toprağa sahip. Yaklaşık 4 milyon 3 bin kişi, yani nüfusun yüzde 17’si hayatta kalabilmek için besin yardımına muhtaç.
Bir Birleşmiş Milletler sözcüsü, BM’nin insani yardım operasyonlarının kesintisiz devam ettiğini açıkladı.
Ancak ortalarında Avrupa Birliği (AB), Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık’ın da bulunduğu Nijer’in en büyük bağışçılarından kimileri darbeden bu yana hükümete yapılan çeşitli kalkınma ve bütçe yardımlarını kesti. Bununla birlikte hem Almanya hem ABD, Nijer’e insani yardım sağlamaya devam edeceklerini duyurdu.
Bu habere, Nijer’den Abdou Maradi katkıda bulundu.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl erişebilirim?