Rusya-Afrika doruğu: Kim ne kazanacak?
Rusya’nın Şubat 2022’de başlattığı Ukrayna Savaşı’nın akabinde dünya çapında ortaya çıkan ve en çok da Afrika toplumlarını etkileyen tahıl krizinin aşılması için Türkiye ile Birleşmiş Milletler’in (BM) arabuluculuğunda “Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması” imzalanmıştı. Fakat mutabakatın mühleti, 17 Temmuz’da Rusya tarafından uzatılmadı.
Rusya’da bugün ve yarın yapılan Afrika Tepesi, tahıl mutabakatının askıya alınmasının çabucak akabinde düzenlendi. Moskova’nın muahededen çekilme kararı, Afrika ülkelerini besin kıtlığı mümkünlüğü ile ilgili olarak endişelendirmiş durumda.
Peki 27-28 Temmuz’da St. Petersburg’da düzenlenen Tepe’de muhtemel gelişmeler neler olabilir?
Afrika’nın besin güvenliği gündemin üst sıralarında
Afrika ülkelerindeki besin güvenliğinin, Tepe gündeminin en kıymetli hususu olması bekleniyor.
2019’da Soçi’de düzenlenen bir evvelki Rusya-Afrika Tepesi, iki taraf ortasındaki ticaret hacmini ikiye katlamak ve kıtadaki Rus yatırımlarını artırmak için argümanlı bir sonuç sunmuştu. Fakat 2019’da verilen kelamlar gerçekleşmedi ve yatırım fırsatları arayan Afrikalı başkanların umutları çoğunlukla boşa çıktı.
Rus diplomat Oleg Ozerov, yeni Tepe’ye ait Rus haber ajansı RIA’a yaptığı açıklamada, “Yalnızca besin ve gübre için değil, tıpkı vakitte Rusya Federasyonu’nun ürettiği öbür eserler için lojistik koridorlar ve merkezlerin oluşturulması da gündem unsurlarından biri olacak” dedi.
Moskova tahıl muahedesinden çekilirken yaptığı açıklamalarda, Rusya’nın çıkarlarının gözetilmediğini savunarak, “Batı hakikaten gereksinimi olan ülkelere yardım etmek yerine tahıl muahedesini siyasi şantaj için kullandı” savında bulunmuş ve akabinde da tahılın depolandığı Ukrayna’nın Odessa Limanı’nı füzelerle vurmuştu.
Afrikalı önderlerin pek birçok tepe öncesinde yorum yapmaktan kaçınırken, kimi Afrika ülkeleri ise öfkelerini lisana getiriyor. Kenya Dışişleri Bakanlığı üst seviye yetkilisi Korir Sing Oei, Moskova’nın mutabakattan çekilmesini, “Sırta indirilen bir hançer” olarak nitelendirdi.
Basında çıkan haberlere nazaran yaklaşık 15 Afrika ülkesi, Tepe’den çabucak evvel aldıkları kararla, iştirak seviyelerini düşürdü. Moskova daha evvel yaptığı çeşitli açıklamalarda Batı ülkelerini, Afrikalı başkanları “Zirveyi göz gerisi etmeleri” için ikna etmeye çalışmakla suçlamıştı.
Kremlin muahedenin “kurtarıcısı” olmak mı istiyor?
Bu ortada Kremlin’in tepeyi muahedesinin “kurtarıcısı” olarak görünmek için tahıl sevkiyatının tekrar başlamasını duyurabileceği tarafında yaygın bir inanç var.
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin, geçen Pazartesi yaptığı açıklamada, Moskova’nın tahıl ve gübreleri Ukrayna’yı baypas ederek, “ticari ve fiyatsız olarak” teslim edebileceğini söylemişti. Putin bir öteki konuşmasında da, “Gelecek 3-4 ay içinde, Burkina Faso, Zimbabve, Mali, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Eritre’ye 25-50 bin ton tahılı bedelsiz bir halde sevk etmeye hazır olacağız” diye konuştu.
Ancak Afrika uzmanı Aleksey Tselunov, Rusya’nın bu adımının besin fiyatları üzerinde uzun vadeli istikrar sağlamayacağı konusunda uyarıyor. Tselunov DW’ye verdiği demeçte, “Piyasalar bu türlü çalışmaz. Ukrayna’yı alıcılarından ayırıp tahılını sizinkiyle değiştiremezsiniz. Zira fiyatları düşük tutan aslında tahıl ölçüsü değil mutabakatın kendisiydi” diyor.
Öte yandan Afrikalı önderlerin, “Ülkelerindeki siyasi istikrarsızlığın derinleşmesini önlemek için” Rusya’yı Ukrayna, BM ve Türkiye ile tekrar masaya oturtmak için teşvik edebileceği de belirtiliyor.
Moskova’nın tahıl diplomasisi
Rusya, Batı tarafından büyük ölçüde izole edilmiş ve yaptırımların baskısı altındayken, kimi gözlemcilere nazaran Afrika’nın Moskova’ya artan bağımlılığı Putin tarafından kısa vadeli siyasi çıkarlar elde etmek için kullanılabilir.
Tselunov, “Bu muahede, Afrika ülkelerinin Rusya’yı kınayan BM oylalamalarında daha çekimser olmasıyla sonuçlanabilir ve Afrikalı önderleri Rusya üstündeki ekonomik kısıtlamaları hafifletmeleri için Batılı hükümetlerde lobi yapmaya itebilir” yorumunu yapıyor.
Bu ortada Afrika ülkeleri Ukrayna’daki savaşı sona erdirmek için tahliller bulmaya da çalışıyor. Güney Afrika Devlet Lideri Cyril Ramaphosa liderliğindeki yedi Afrika ülkesinden oluşan bir heyet geçen Mayıs ayında hem Kiev’i hem de Moskova’yı ziyaret etmişti.
Eurasia Group Afrika Uygulamaları Yöneticisi Amaka Anku, Afrika ülkelerinin birçoklarının Rus işgalini kınadığını, lakin “Ya bizimlesiniz ya da karşı taraftasınız” üzere bir tavırdan da hoşlanmadıklarını lisana getirdi.
Moskova’nın silah mutabakatları ve Wagner’in kıtadaki varlığı
Öte yandan son yıllarda arkası arkasına darbelerin yaşandığı pek çok Afrika ülkesi için Tepe’nin bir diğer alımlı ögesi ve mümkün bir gündem konusu silah mutabakatları.
Rusya’nın silah ticareti Ukrayna Savaşı nedeniyle değerli darbe almış olsa da, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) yüzde 16’lık hissesine kıyasla Rusya hala yüzde 40’lık pazar hissesiyle Afrika’nın en büyük silah tedarikçisi olmaya devam ediyor. Çin’in kıtadaki hissesi yüzde 10, Fransa’nın ise yüzde 8 civarında.
Yevgeni Prigojin liderliğindeki Wagner paramiliter kümesinin varlığıyla Afrika’daki Rus tesiri de artmış durumda. Wagner güçleri, Moskova tarafından gayri resmi bir dış siyaset aracı olarak görülürken, çatışma içindeki Afrika devletleri tarafından ise vakit zaman güvenliği sağlamak için kullanılıyor.
Tartışmalı Wagner Kümesi yalnızca Moskova ismine Afrika ile bağların güçlendirilmesine yardımcı olmakla kalmazken birebir vakitte kıtadaki altın, petrol ve elmas üzere doğal kaynaklara erişimden maddi kar sağlıyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?