Şili’de askeri diktatörlük kurbanları anıldı
Şili’de sosyalist devlet lideri Salvador Allende’ye karşı düzenlenen askeri darbenin üzerinden tam 50 yıl geçti. General Augusto Pinochet liderliğindeki askeri diktatörlüğün (1973-1990) kurbanları başşehir Santiago’da düzenlenen yürüyüşle anıldı. Yaklaşık 6 bin kişinin katıldığı klasik yürüyüş, kent merkezinde başladı. Allende’nin kabrinin bulunduğu mezarlıkta sona eren yürüyüşe, askeri cunta devrinde kaybedilen birçok kişinin yakını katıldı.
Yürüyüş korteji Şili devlet başkanlığı sarayı La Moneda’nın önünden geçtiği sırada göstericilerle polis ortasında çatışma yaşandı. Şili hükümetinden yapılan açıklamada sarayın dış cephesinin tahrip edildiği ve birtakım camlarının kırıldığı belirtildi. Polis göstericilere göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su ile müdahale etti. 11 kişi gözaltına alındı.
Yürüyüşe kısa müddetle katılan Şili Devlet Lideri Gabriel Boric hareketteki şiddet olaylarını kınadı. Toplumsal medya platformu X üzerinden bir açıklama yapan Boric “Allende ve öbür pek çok Demokratın uğruna savaştığı şeye saldırmanın mantıksızlığı alçakçadır” dedi.
Şili’de askeri darbe
Şili’de 1970 yılında devlet başkanlığı seçimlerini kazanarak iktidara gelen sosyalist başkan Salvador Allende, 11 Eylül 1973 tarihinde General Augusto Pinochet liderliğindeki cuntanın düzenlediği askeri darbeyle devrildi.
Askeri cuntanın sabah saatlerinde radyodan bir bildiri yayınlayarak idareye el koyduğunu duyurması üzerine Allende saat 11 sularında radyodan halka hitaben bir veda konuşması yaptı. “Teslim olmayacağım” diyen Allende konuşmasında “Bu tarihi dönemeçte, halka olan sadakatimin bedelini hayatımla ödeyeceğim” dedi. Bu konuşmadan kısa müddet sonra darbeciler, Şili devlet başkanlığı sarayı La Moneda’yı helikopterlerle bombaladı ve akabinde kara birlikleri saraya girdi. Darbeci askerlerle Allende’nin yakın muhafazaları ortasında yaşanan silahlı çatışmalar sonrasında 65 yaşındaki devlet lideri ofisinde meyyit olarak bulundu. Otopsi raporlarında Allende’nin silahıyla intihar ettiği tespit edildi.
Santiago de Chile’deki Şili Ulusal Stadyumu, askeri darbenin sembolü haline geldi. Darbeciler yaklaşık 40 bin siyasi tersini bu stadyumda topladı. Pek çok kişi bu stadyumun soyunma odalarında azaptan geçirildi ve kimileri infaz edildi. Ünlü Şilili müzisyen Victor Jara da bu stadyumda öldürülenler ortasında. Jara, görgü şahitlerinin sözlerine nazaran azaplar esnasında Unidad Popular’ın Venceremos marşını söylediği için evvel vahşice dövüldü. Elleri kırıldıktan sonra makineli tüfekle infaz edildi.
Şili’de 1988 yılına kadar iktidarda olan askeri cunta periyodunda 1469 kişi kayıtlara kayıp olarak geçti. Bu bireylerin hangi kurallarda hayatlarını kaybettiği ve kalıntılarının nerede olduğu hâlâ bilinmiyor. Resmi sayılara nazaran darbe sırasında ve askeri cunta periyodunda öldürülenlerin sayısı 3 bini geçiyor. Yaklaşık 27 bin kişi cezaevlerine atıldı ve azaba uğradı.
General Pinochet 11 Mart 1990 tarihinde emekliye ayrılınca Şili demokrasiye döndü lakin diktatörlüğün ağır mirası ortadan kalkmadı. Pinochet’nin misyonu bırakmadan evvel geçirdiği yasa, 1973-1978 yılları ortasında işlenen hataların yargılama konusu edilmesine mahzur oldu. Şili’de bu devirde ordunun işlediği hatalar soruşturulamadı.
Şili’de halk askeri darbe konusunda zıt görüşlere sahip. Yeni yapılan bir ankete nazaran halkın yüzde 36’sı askeri darbeyi destekliyor. Yüzde 41’lik bir kesim ise askeri darbeyi yanlış bulduğunu tabir ediyor. 20 yıldır tertipli olarak yapılan ankette askeri darbeyi desteklediğini söz edenlerin sayısı her yıl bir evvelki yıla nazaran arttı.
epd, AFP / EC, HT
Engelsiz internet erişimi için nasıl VPN kullanılır?