SIPRI: Türk savunma sanayi şirketleri satışlarını artırdı
Stockholm Milletlerarası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), 2022 yılında en çok silah ve askeri hizmet satışı yapan birinci 100 savunma sanayi şirketini açıkladı. Listede dört Türk şirketi yer alıyor. 60’ıncı sırada ASELSAN, 76’ncı sırada Baykar, 82’nci sırasında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ve 100’üncü sırasında da Roketsan yer alıyor.
SIPRI’nin raporuna nazaran geçen yıl satışlarını en çok Türk şirketleri arttırdı. Bu şirketlerin toplam gelirleri 5 milyar 500 milyon dolara ulaştı ve bu oran 2021 yılına kıyasla yüzde 22’lik bir artışa tekabül ediyor.
Raporda bilhassa silahlı insansız hava aracı (SİHA) üretimiyle tanınan Baykar’a dikkat çekildi. Bir evvelki yıl 100’üncü sırada yer alan Baykar, gelirlerinde yüzde 94’e ulaşan bir artışla 76’ıncı sıraya yükseldi. Bunun, listedeki tüm şirketler ortasındaki en süratli büyüme oranı olduğu belirtiliyor.
Baykar’ın dikkat çeken bu büyüme oranında, Bayraktar TB-2 SİHA’larının artan satışlarının tesirli olduğu aktarılırken bu SİHA’ların Ukrayna tarafından savaş sırasında ağır olarak kullanıldığına işaret ediliyor.
Raporda Roketsan’ın 2022 yılında gelirlerini yüzde 17, TUSAŞ’ın da yüzde 14 oranında arttığı kaydediliyor.
SIPRI bulgularına nazaran, bu şirketler görece daha az sofistike teknoloji gerektiren silahlar ürettikleri için artan talep doğrultusunda üretimlerini çok süratlice artırabiliyorlar.
Dünya genelinde durum ne?
Rapora nazaran, şirketler geçen yıl, silah ve askeri hizmet satışından toplamda yaklaşık 600 milyar dolar gelir elde etti. Bu aslında muazzam bir meblağ. Lakin gerçek şu ki, şirketlerin gelirlerinde bir evvelki yıla kıyasla yüzde 3,5 oranında gerileme oldu.
Bu, SIPRI’nin en büyük 100 savunma şirketi listesine ait raporunu yayımladığı 2015 yılından bu yana bir birinci. Üstelik bu gerilemenin tam da dünyanın çok sayıda kriz ve savaşlar nedeniyle diken üstünde olduğu bir devirde gerçekleşmesi şaşırtan.
Raporu kaleme alan müelliflerden Şiar Liang, DW’ye “Birçok şirket için rekor düzeylere ulaşan yeni sipariş hacmine karşın, bilhassa ABD’de gelirler düştü” bilgisini aktardı.
Gerilemenin nedenleri ne?
Pek çok Amerikan ve Avrupalı savunma şirketi üretim kapasitelerini, iş gücü açığı, artan maliyetler, Korona salgının tesirleri ve Rusya’nın Ukrayna savaşı ile berbatlaşan tedarik zincirlerindeki aksaklıklar nedeniyle arttıramadı.
Ukrayna’ya gönderilen silahların büyük bir kısmı de askeri yardımlar kapsamında yer aldı ve bunların büyük kısmı Avrupa ve ABD stoklarında yer alıyordu, bu nedenle tedarik edilen silahlar, savunma sanayii sanayisi için çok fazla gelir yaratmadı.
Ayrıca SIPRI uzmanı Liang, en büyük savunma şirketlerinin uçak, gemi ve füze üzere kıymetli sistemlere odaklandığına dikkat çekerek “Oysa Ukrayna’daki savaş nedeniyle en çok talep gören askeri teçhizat daha değerli olanlar değil, daha çok zırhlı araçlar, mühimmat ve toplar üzere ağır silahlar” dedi.
SIPRI’nin en çok satış yapan 100 şirketi listesinde ABD’den 42 savunma şirketi bulunuyor. Bunların gelirleri yüzde 7,9 üzere kıymetli bir oranda düştü, 302 milyar dolara geriledi.
Ancak SIPRI, uzun vadeli siparişlerin ilerleyen yıllarda bilançolar üzerinde olumlu bir tesir yaratacağını varsayıyor.
Avrupa’daki şirketlerin sayılar nasıl?
Avrupa’daki şirketlerin 2022 yılındaki satışlarında ise mütevazı bir oranda da olsa büyüme kaydedildi.
SIPRI raporuna nazaran birinci 100’de yer alan Avrupa’daki 26 şirketin silah satışları 2022 yılında yüzde 0,9 artarak 121 milyar dolara ulaştı.
Ukrayna’daki savaşın mühimmat ve zırhlı araçlar üzere “yıpratma harbine” uygun askeri talepler yarattığına dikkat çekilen raporda, bunları üreten Avrupalı şirketlerin gelirlerini arttırmayı başardıkları belirtiliyor. Gelirini yüzde 14 oranında arttıran Polonyalı silah şirketi PGZ bu şirketler ortasında yer alıyor.
Listede 4 Alman şirketi yer alıyor
SIPRI listesinde yer alan dört Alman savunma sanayii şirketinin 2022’deki gelirlerinin bir evvelki yıla kıyasla yüzde 1,1 oranında artarak 9 milyar 100 milyon dolar olarak gerçekleştiği aktarılıyor.
Listede 28’inci sırada Rheinmetall, 62’inci sırada ThyssenKrupp, 69’uncu sırada Hensoldt ve 93’üncü sırada da Diehl yer alıyor.
Geliri düşen tek Alman şirketi, satışları yüzde 16 oranında gerileyen ThyssenKrupp. SIPRI’ye nazaran bunun nedeni şirketin bir yıl öncesine kıyasla daha az gemi satmış olması.
Alman Güvenlik ve Savunma Sanayisi Birliği (BDSV) Genel Müdürü Hans Christoph Atzpodien’e nazaran Alman şirketleri için güç olan iş gücü açığı ya da kesintiye uğrayan, bozulan tedarik zincirleri değil.
DW’nin sorularını yanıtlayan Atzpodien, Alman ordusunun savunma sanayi siparişleriyle ile ilgili siyasi karar alıcılarına işaret etti ve “Asıl sorun bütçeler nedeniyle önümüzdeki yıllar için planlama yapılamaması. Herkes daha fazla sipariş almak ve kapasitesini de buna nazaran geliştirmek istiyor” dedi.
Rus silah üretimi üzerindeki gizem
SIPRI, data eksikliği nedeniyle Rus şirketleri hakkında kapsamlı bir kıymetlendirme yapamadığına dikkat çekiyor. Listeye yalnızca iki Rus şirketinin dahil edilmesinin nedenlerinden biri de bu.
Rus savunma sanayi şirketlerinden Rostec 10’uncu sırada, United Shipbuilding Corporation şirketi ise 36’ncı sırada yer alıyor. Rapora nazaran bu şirketlerin toplam cirosu yüzde 12 azalarak 20 milyar 800 milyon dolara geriledi.
SIPRI, Rusya’nın esasen gereğince şeffaf olmadığına, Ukrayna işgalinden bu yana bilgi paylaşımının daha da sınırlandırıldığına dikkat çekiyor.
Raporu kaleme alan Şiar Liang’e nazaran Kremlin, Ukrayna’daki savaşa ait resmi anlatıyı sorgulatabileceği için şirketlerin bilgi paylaşmalarını engelliyor olabilir.
Asya şirketleri tekrar Avrupalı şirketlerden fazla çıkar elde etti
Asya, Okyanusya ve Ortadoğu’daki şirketler 2022 yılında satışlarını kıymetli ölçüde artırmış görünüyor. Rapora nazaran Asya ve Okyanusya’dan birinci 100 şirket ortasında yer alan 22 şirketin silah satışları yüzde 3.1 oranında artarak 134 milyar dolara ulaştı.
SIPRI, 2021’de olduğu üzere, 2022’de de Asya’daki savunma şirketlerinin Avrupalı şirketlerden daha yüksek gelir elde ettiklerine işaret etti.
Listede üçü birinci onda olmak üzere sekiz Çinli şirket 2022’de en çok çıkar elde eden birinci 100 şirket ortasında yer alıyor. Sekiz şirketin toplam gelirleri 108 milyar dolara ulaştı ve bu oran toplam global silah satışlarının yüzde 18’ini oluşturuyor. Bu da Çin şirketlerini, ABD şirketlerinden sonra, ülke bazında en çok kar elde eden şirketler haline getiriyor.
Büyümeye hangi nedenler kaynaklık ediyor?
SIPRI raporunu kaleme alan Liang, Asya, Okyanusya ve Ortadoğu’daki şirketlerin neden karlarını arttırdıklarını açıklarken “Bu şirketlerin bulundukları bölgeler genelikle güvenlik alanında sıkıntı şartların bulunduğu, İsrail ya da Güney Kore üzere, daima bir tıp savaş halinin mevcut olduğu bölgeler. Bu nedenle bu şirketler daima üretim kapasitesine sahipler” dedi. Bu da şu manaya geliyor: Ani bir talep artışı durumunda üretimi süratle artırabiliyorlar.
Ayırca Çin, Hindistan ve Türkiye’deki şirketlerin hükümetleri tarafından uzun vadeli modernizasyon planları ile desteklendiklerine vurgu yapan Liang, bir başka değerli etkeni de şu sözlerle aktardı:
“Oradaki birçok tedarikçi iç pazardan zati. Talebin birden fazla da kendi ordularından iç piyasadan geliyor. Bu da kelam konusu ülkelerin, global tedarik zincirindeki aksaklıkların tesirini azaltmalarına yardımcı oluyor.”
Silah sanayi nasıl bir dönüşüme sahne oluyor?
Bonn Milletlerarası Çatışma Araştırmaları Merkezi (BICC) kıdemli uzmanı Dr. Markus Bayer, son yıllarda savunma sanayii alanındaki değişimi, SIPRI araştırmasının gözler önüne serdiği tablo ışığında kıymetlendirdi.
Özellikle Ukrayna savaşından iki değerli ders çıkartılması gerektiğini söyleyen Bayer, “İlk ders, insansız hava araçlarının ve otomatik sistemlerin muazzam bir kıymet kazandığı ve gelecekteki savaşlarda belirleyici olacağıdır” dedi.
Çok sayıda ağır silahlara sahip olmanın da kıymetli olmaya devam edeceğine işaret eden Bayer, Batı’nın buna hazırlıklı olmadığını, mühimmat stoklarının son on yıllar boyunca azaltıldığını hatırlattı.