Türkiye ihracatta pazar kaybediyor
Dış borcunun ulusal gelire oranı yüzde 50’ye ulaşan Türkiye için ihracat, döviz gereksiniminin karşılanması için hayati kıymet taşıyor. Lakin pandemi sonrasında yükselişe geçen enflasyon ve başta en büyük pazar olan Almanya olmak üzere Avrupa Birliği (AB) ekonomilerindeki sakinlik, Türkiye’nin ihracat gelirlerini giderek daha fazla olumsuz etkiliyor.
DW Türkçe’ye konuşan iş dünyası temsilcileri, Türkiye’nin dünya pazarlarında hisse kaybetmeye başladığına işaret ediyorlar. Uzmanlara nazaran, hükümetin vaat ettiği dayanak paketlerine karşın ihracatta kan kaybının sürme mümkünlüğü yüksek.
Geçen yıla nazaran gerileme var
Türkiye’nin ihracatı, pandemi sonrasında açılan global ticaret ağlarının canlanması ile birlikte, 2022 yılında bir evvelki yıla nazaran yüzde 13 artışla 254 milyar dolar olmuştu. 2023 yılının birinci 7 ayında ise, evvelki yılın tıpkı devrine nazaran ihracat yüzde 0,6 düşüş kaydetmiş durumda. Yılsonu için konulan ihracat amacı ise 265 milyar dolar. Yani 2022’ye nazaran hükümetin ihracat maksadında sadece yüzde 4,3’lük artış öngörülüyor. Son 7 ayda dış ticaret açığı ise 73, 6 milyar dolara ulaştı.
Son 1 yılda dolar kurunda yüzde 52 artış yaşanırken, üretim ve ihracat maliyetlerindeki artış ise yüzde 100’ü aştı. Bununla birlikte pandemi devrinde başta Çin olmak üzere Uzak Asya ülkelerinin AB’ye ihracatı kesintiye uğrayınca öne çıkan Türkiye, bu avantajını da giderek kaybediyor. Türkiye’de personellik ve hammadde maliyetlerinin artması ile Asya ülkeleri tekrar fiyat avantajı yakalayarak pazar hisselerini geri almaya başladı.
“Kur artışının ihracata yararı yok”
12 ihracatçı birliğinden oluşan ve Türkiye’nin toplam ihracatının yaklaşık yüzde 15’ini gerçekleştiren Ege İhracatçı Birlikleri’nin Koordinatör Lideri Jak Eskinazi, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Türkiye’de yaşanan kur artışının enflasyonun çok gerisinde kalması nedeniyle ihracata olumlu bir katkısı olmuyor.
İhracatı artırmak için asıl kıymetli olanın iktisattaki istikrar olduğunu vurgulayan Eskinazi, “Eğer kurlar enflasyonun altında artıyorsa, orada istikrar yoktur. Şu anda hala bu türlü bir istikrar tesis edilemediği için bu kur artışlarının bize bir yararı yok” diyor.
“Fiyat veremiyoruz, pazar kaybı yaşıyoruz”
Yüksek enflasyon nedeniyle ihracat gelirlerinin düştüğünü söz eden Jak Eskinazi, “Şu anda ihracatçılar olarak yurtdışındaki müşterilerimize fiyat veremiyoruz. Fiyat veremediğimiz için de pazar kaybı yaşıyoruz. Mesela şu an dokuma dalında, rekabet ettiğimiz ülkelerden yüzde 30-40 daha değerli durumdayız” diye konuşuyor.
Bununla birlikte demir-çelik ihracatçılarının da yüksek güç maliyetleri nedeniyle yeni sipariş almakta zorlandığını kaydeden Eskinazi, şu değerlendirmelerde bulunuyor:
“Eskiden demir-çelik bölümünde güç maliyetleri yüzde 7-10 seviyesindeyken, artık bu oran yüzde 25’lere geldi. Dünyada güç fiyatları eskiye döndü lakin bizde bir türlü dönemedi. Maalesef şu anda ihracat yapan firmaların para kazanıp, yeni yatırıp yapmaya yönelme bahtı yok.”
İSO: İhracat iklimi bozuluyor
İstanbul Sanayi Odası (İSO) datalarına nazaran, Türkiye’de ihracat yapma şartları son 3 aydır daima bozuluyor.
Türkiye imalat kesiminin ana ihracat pazarlarındaki faaliyet şartlarını ölçen İSO Türkiye İmalat Kesimi İhracat İklimi Endeksi, temmuzda 50,3 olarak gerçekleşti. Endekste eşik kıymet olan 50,0’nin üzerinde ölçülen tüm sayılar ihracat ikliminde güzelleşmeye, 50’nin altındaki pahalar ise bozulmaya işaret ediyor.
Hükümetten dayanak adımları
Son devirde ihracattaki yavaşlamaya karşı, hükümet tedbir almaya çalışıyor. İktisat idaresi geçtiğimiz haftalarda, ihracat kredilerinin sonlandırıcı önlemlerin dışında tutulması, reeskont kredilerinde günlük limitin 1,5 milyar TL’ye yükseltilerek KOBİ hissesinin artırılması üzere yenilikler getirdi.
Temmuz ayının son günlerinde ise Ticaret Bakanlığı’ndan ihracatçılara yeni bir dayanak paketi açıklaması geldi.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat tarafından yapılan açıklamada, e-ihracatın genel ihracat içindeki hissesinin yüzde 10’a çıkarılması amacı ile hazırlanan e-ihracat takviye paketinin tüm e-ihracat ekosistemini kapsayacak biçimde Türk eserlerinin ve markalarının dünyaya tanıtılmasında gerekli dayanakları sağlayacağı belirtildi.
Bakan Bolat, 8 Ağustos’ta İstanbul’da katıldığı bir fuar açılışında ise 2024 bütçesinde ihracat takviyelerinin artırılması için çalışma başlattıklarını açıkladı.
“Yüksek teknolojili eser ihracatı çok zayıf”
Bünyesindeki 60 bini aşkın şirketle Türkiye dış ticaretinin yüzde 83’ünü gerçekleştiren Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) Lideri Süleyman Sönmez, DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada, Türkiye’nin döviz gereksinimini karşılayabilmek için ihracatta yüksek katma bedelli eserlerin hissesinin artırılması gerektiğini söylüyor.
“İhracatımızda düşük teknolojili tüketim malları ve ham unsur mallarının yoğunluğu dikkatlerden kaçmıyor” diyen Süleyman Sönmez, “Yüksek teknoloji ihracatımız yüzde 3 düzeyinde ve bu oranın OECD ülkeleri ortalamasının yüzde 17-18 bandında seyrettiğini biliyoruz. Türkiye yüksek teknoloji sanayilerine ve yeşil dönüşüme münasebetiyle yeşil endüstrileşmeye öncelik veren stratejik bir sanayi siyasetine gereksinim duyuyor” diye konuşuyor.
Sönmez’e nazaran ihracatçılara yönelik özel teşvik ve dayanaklar ile birlikte uzun vadede Türkiye için yeni bir üretim modeli gerekiyor. Sönmez, “Verimlilik temelli bir üretim iktisadını, yüksek katma bedel yaratacak, yüksek teknoloji kullanan ve yüksek katma bedelli ihracata yönlendirecek bir rotanın belirlenmesi gerekli” diyor.
Euro Bölgesi korkutuyor
Türkiye ihracatının yarıdan fazlasının gerçekleştirildiği Euro Bölgesi’nde ekonomik performansta yaşanan sakinlik da Türkiye’nin ihracatı konusunda telaşları artırıyor.
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat), Avrupa Birliği (AB) ve Euro Bölgesi’nin 2023 yılı ikinci çeyrek büyüme oranlarına ait öncü datalarına nazaran, 20 üyeli Euro Bölgesi’nde mevsimsellikten arındırılmış Gayrisafi Yurt içi Hasıla (GSYH), 2023’ün ikinci çeyreğinde bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 0,3 artarken, geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 0,6 yükseldi. Euro Bölgesi’nin birinci çeyrek büyüme öncü datalarında yüzde 0,1 küçüldüğü bildirilmişti.
Geçen yılın son çeyreğinde de yüzde 0,1 daralan Euro Bölgesi iktisadı teknik resesyona girmişti. Daha sonra Eurostat, Euro Bölgesi’nin birinci çeyrek büyüme oranını üst istikametli revize etmiş, öncü bilgilerdeki yüzde 0,1 küçülmeyi 0 (sıfır) olarak güncellemişti.
“Almanya’da küçülme tehlikesi var”
DW Türkçe’ye konuşan Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, bilhassa Türkiye’nin en fazla ihracat yaptığı Alman iktisadına ait yüzde 0,9’luk küçülme beklentisinin yakın gelecekte ihracat için olumsuz bir gelişme olduğunu söylüyor. Türkiye, Almanya geçen yıl 21,1 milyar dolarlık ihracat gerçekleştirmişti.
Döviz kurunun seçim öncesi baskı altında tutulmasının ihracatın cazibesini azalttığına da işaret eden Prof. Kozanoğlu, son günlerde dolar kurunun 27 TL’yi geçmesinin ihracatı bir ölçü canlandırabileceğini söylüyor. Kozanoğlu, “Yeni fiyatlara nazaran siparişlerin alınması ve üretimin yapılması ise biraz vakit alacaktır” diyor.
Dünya ticaretindeki hissesi yüzde 1,04
Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) datalarına nazaran, Türkiye 2023 yılının birinci çeyreği itibariyle dünya ticaretinden yüzde 1,04 hisse alıyor. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılından 2022 yılı sonuna kadar, dünya ticareti yüzde 276,5 büyüme göstererek 24 trilyon doları aştı.
Bu 20 yıl içerisinde Türkiye’nin ihracatı 6,5 milyar dolardan 255 milyar dolara çıkmış olsa da, global ticaretten aldığı hisse ise yalnızca 1 kat arttı ve yüzde 0,55’ten yüzde 1,04’e yükseldi.