Türkiye’nin yeşil dönüşümünde kaynak kahrı
Türkiye’nin 2021’de Paris İklim Muahedesi’ni onaylaması ve Avrupa Birliği (AB) ile Yeşil Mutabakat sürecine dahil olmasının akabinde iş dünyasında, kimyadan dokumaya, başta Avrupa Birliği (AB) ülkelerine ihracat yapan kesimlerin gündeminde yeşil dönüşüm var. Fakat dönüşüm finansmanı konusunda ülke iktisadının belkemiğini oluşturan küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ) kaynak bulmakta zorlanıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de geçen hafta bu maksatla yeşil dönüşüm faaliyetlerinin finansmanı için Türkiye Yeşil Fonu kuracaklarını açıkladı.
Şimşek, bu kapsamda Yeşil Finans Projesi için Türkiye Sınai Kalkınma Bankası’na sağlanacak 155 milyon dolar kredinin Dünya Bankası tarafından onaylandığını söyledi. Dünya Bankası da bu fonun bilhassa KOBİ’ler ve orta ölçekli şirketler olmak üzere yeşil yahut yeşil dönüşüm sürecindeki yenilikçi şirketlere yapılan yatırımlara öncelik vereceğini belirtti.
“Türkiye kendi özsermayesini yaratmalı”
Araştırma alanları ortasında AB Yeşil Mutabakatı da olan İstanbul Bilgi Üniversitesi İktisat Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Ayşe Uyduranoğlu ise yeşil dönüşüm sürecinde Türkiye’nin kendi kaynağını da oluşturması gerektiğini söylüyor.
Kurulmakta olan Türkiye Yeşil Fonu’nu DW Türkçe’ye kıymetlendiren Uyduranoğlu, “Dünya Bankası’ndan kaynak almak hoş lakin Türkiye’nin kendi özsermayesini yaratması gerekiyor. Türkiye’nin bu hususta potansiyeli olduğunu düşünüyorum” diyerek kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“‘Dünyanın en büyük 20 iktisadı ortasında yer alacağız ancak yeşil dönüşüme harcayacak kaynağımız yok’ demek, bana kaynakların yanlış kullanıldığını gösteriyor. Kaynak yok değil lakin dağıtımında kusur var.”
Dünya Bankası kredisi üzere kaynakların daimi olmadığının altını çizen Prof. Dr. Uyduranoğlu, iklim krizi ile birlikte gelecekte öbür ülkelerden taleplerin artacağını ve bu sebeple Türkiye’nin kendi kaynaklarını yaratmasının kıymetli olduğunu söyledi.
KOBİ’lerin kaynak sorunu
Yeşil dönüşüm, Türkiye’nin Orta Vadeli Planı’nda (OVP) da yer alıyor. OVP’nin kapsadığı 2024-2026 devrinde yeşil dönüşüm sürecinin hızlandırılacağı, temel mevzuat hazırlıkları ve ulusal emisyon ticaret sisteminin (ETS) tüzel altyapısının tamamlanacağı belirtiliyor.
Kamunun da yeşil dönüşümün kıymetinin farkında olduğunu ve strateji dokümanlarında üst sıralarda yer verdiğini kaydeden TÜRKONFED Yeşil Dönüşüm Kurulu Lideri Onur Ünlü de KOBİ’lerin farkındalığında gelişmeler kaydedildiğini söz ediyor. Fakat Ünlü, “Bu işlerin finansmanı noktasında sorunumuz var. Bunun bir kısmı Türkiye’ye has, bir kısmının ise tüm dünyada olduğuna inanıyorum. Konuşulan çok fazla finansal araç var fakat hiçbirinin altında kaynak yok. Bu en büyük sıkıntı” halinde konuşuyor.
Ünlü, örnek olarak ise Kredi Garanti Fonu (KGF) kredilerini gösteriyor. Kredi Garanti Fonu’nun Hazine takviyeli yeşil dönüşüm ve güç takviye paketi, güç verimliliği ve yeşil dönüşümü amaçlayan KOBİ ve KOBİ dışı işletmelerin yatırım harcamalarını finanse etmeyi hedefliyor.
Ünlü, DW Türkçe’ye “Siz muhakkak bir stratejik maksat koyduysanız bu dalgalanmadan etkilenmemeniz ve buna başka bir kaynak ayrılması lazım. Şu anda bunu görmüyoruz” diyor ve ekliyor:
“Bunun en çarpıcı örneği KGF kredilerinde yaşanıyor. KGF kredilerinde yeşil dönüşüm ve güç verimliliği unsuru var. Bir yatırımcı bu yatırımı yapıyorsa ‘ben kefil oluyorum’ diyor KGF, lakin bunun altında hiçbir bankaya verilmiş hiçbir limit yok. Bilhassa bu mevzuda finansal erişimin arttırılması koşul.”
Sadece güç tarafında 2022 sayıları ile 40-45 milyar dolarlık bir tasarruf potansiyeli olduğunu belirten Ünlü, bu türlü bir kaynağı ülkeye kazandırabilmek için muhakkak bir kaynağın da yatırılması gerektiğini söylüyor. Ünlü, “Bu kadar amacına koyup, OVP’de bunu yazıyorsanız aslında ona kaynak ayırmanız lazım. Buraya kaynak ayırmaktan korkmamak lazım, yürekli olmak lazım. Buna ayrılan her kaynak geri geliyor. Zira biz o enerjiyi, o hammaddeyi ithal ediyoruz” diyor.
Türkiye yıllık petrol muhtaçlığının yüzde 95’ini ithal ediyor. Doğal gazda da benzeri bir tablo kelam konusu. Bu nedenle güçte çok yüksek oranda dışa bağımlılığı olan ülkenin büyürken yüksek ölçüde dış ticaret açığı ve cari açık vermesi kaçınılmaz hale geliyor.
KOBİ’lerin ucuz krediye erişimi
Danışmanlık şirketi E&Y’nin raporuna nazaran Türkiye’de kamu kaynakları dışında özel bölüm yatırımları, memleketler arası fonlar ve sürdürülebilir finansman sistemleri üzere farklı kaynaklarla yeşil projelerin finansmanının çeşitlendirilmesi ve mali yükün dengelemesi gerekiyor.
“Kredi faizleri olağandan daha düşük olmalı ve finansal kaynakları az olan KOBİ’ler tarafından erişimi sağlanmalı” diyen Prof. Dr. Uyduranoğlu, yeşil dönüşüm sürecindeki KOBİ’lere verilecek kredi faizlerinin düşük tutulması gerektiğinin değerine değiniyor:
“Devletin birtakım vergi gelirlerinden vazgeçmesi, KOBİ’lerin yeşil dönüşümde karbonsızlaşma yolunda attığı adımlarda gerekiyorsa KDV’den ve emisyon ticaret sisteminden sağlanacak gelirin öbür hiçbir yer için değil yeşil dönüşüm için kaynak olarak kullanılması gerektiğini düşünüyorum.”
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yeni bir dayanak programı üzerinde daha çalıştığını belirten TÜRKONFED Yeşil Dönüşüm Kurulu Lideri Ünlü, Bakanlığın yeşil dönüşüme hitap eden tüm yatırımları güç verimliliğine yönelik 5. bölge teşvikleri kapsamına almayı planladığını belirtiyor.
Türkiye’nin gerekli adımları atmaması ve bu dönüşümün gerçekleşmemesi durumunda ise rekabet avantajını yitirmesi kelam konusu olabileceği belirtiliyor.
Prof. Dr. Uyduranoğlu, “Birincisi ihracatımız sürdürülebilir olmayacak. İkincisi her halükarda AB’yi bir kenara bırakalım, öteki ülkelerle yaptığımız ihracatta bile kahır çıkacak zira rekabetçi olma özelliğimizi kaybedeceğiz. Rekabetçi olmak için yeşil dönüşümün içinde yer almak kaide artık” biçiminde konuşuyor.
Yeşil Mutabaka” nedir?
Avrupa Parlamentosu’nun 24 Haziran 2021 tarihinde onayladığı ve Yeşil Mutabakat ismi verilen iklim maddesine nazaran, AB ülkeleri karbon emisyonlarını 2030 yılına kadar yüzde 55 azaltmayı, 2050 yılına kadar ise karbon nötr olmayı hedefliyor. Kelam konusu maddeyi onaylayan ülkeler Avrupa pazarına sattıkları eser ve hizmetlerin karbon emisyonunu belirlenmiş standartlara nazaran düzenlemezse, ton başına 30 ile 50 euro ortasında ek vergi ile karşılaşacak. Türkiye’nin yüzde 50’den fazla hisse ile en büyük ihracat pazarı olan AB’deki uygulamanın, Türkiye’nin ihracatını da etkilemesi bekleniyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?