Ukrayna tahılında Karadeniz’e alternatif arayışları hızlandı
Rusya’nın geçen yıl Temmuz ayında Türkiye ve BM arabuluculuğunda imzalanan Tahıl Koridoru Mutabakatı’nı askıya alması ve muahede şartlarının yerine getirilmesi için BM’ye üç aylık mühlet vermesinin akabinde Karadeniz’e alternatif arayışları güçlendi.
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock, Avrupa Birliği (AB) olarak Ukrayna savaşının başından bu yana Ukrayna tahılının dünya pazarlarına ulaştırılmasında demiryolu ve Tuna Irmağı’ndan gemiler yoluyla oluşturulan alternatiflerin daha da güçlendirilmesi gerektiğini belirterek “Karadeniz’i telafi etmek sıkıntı olsa da Ukrayna’dan tahıl ihracatını AB’nin de yardımıyla ırmak gemileri, demiryolu ya da karayoluyla başarabiliriz” dedi.
Ukrayna hükümeti, Rusya’nın mutabakattan çekilmesi muhtemelliğine karşı Temmuz ayı başında gemicilik şirketlerinin güvenlik risklerini karşılamak üzere bir sigorta fonu oluşturmuş, bunun için bütçeden yaklaşık 480 milyon euroluk bir kaynak ayırmıştı. Lakin Rusya’nın 20 Temmuz’dan itibaren Karadeniz’de Ukrayna tarafına gitmekte olan gemileri potansiyel askerî kargo taşıyıcısı, yani taarruz maksadı olarak göreceği açıklaması sonrasında riskler daha da arttı.
“Anlaşma mevcut haliyle Ukrayna’nın çıkarına değil”
DW’ye konuşan Ukrayna Tahıl Birliği Lideri Serhij İvaşçenko, Tahıl Koridoru Muahedesi’nin mevcut haliyle devamının Ukrayna’nın da çıkarına olmadığını belirtti. Rusya’nın ek kontrol talepleriyle Karadeniz’e geçişleri yavaşlattığını savunan İvaşçenko, “Rusya başına nazaran bazen denetim ediyor, bazen etmiyor, bazen geciktiriyor. Bu keyfiyet nedeniyle ton başına yaklaşık 30 dolar ziyan ettik” dedi.
Ukrayna Tahıl Birliği bilgilerine nazaran Ukraynalı çiftçilerin kaybı ise bir milyar doların üstünde. İvaşçenko, Rusya ve yaşanan duraklamalar olmasa lojistik masraflarını aşağı çekebileceklerini belirtiyor.
Kyiv School of Economics’den iktisatçı Oleh Niwyevskyi de Tahıl Koridoru Mutabakatı’nın mevcut şartlarıyla Ukrayna açısından cazip olmadığı görüşünde. DW’ye konuşan Nivyevskyi, “Anlaşma başlangıçta, depolarda evvelki hasattan kalan tahıl fazlasının ihracatı için imkan sağladı. Lakin Rusya’nın aksiyonları nedeniyle, sigorta şirketlerine ek masraf çıkardığı için koridora inanç kayboldu” diyor. Rusya’nın Karadeniz’deki keyfiyetine bağımlı olmamak için süratle alternatif rotalar bulunması gerektiğini vurgulayan Nivyevskyi, demiryolu sınırları, ırmak yataklarının derinleştirilmesi ve aktarma terminalleri inşası yoluyla batı hudutlarındaki ihracat kapasitesinin artırılması gerektiğine dikkat çekti.
Alternatif rotalarda Tuna Irmağı öne çıkıyor
Ukrayna Tarım Bakanlığı bilgilerine nazaran Tahıl Koridoru Muahedesi sayesinde bu yıl içinde deniz yoluyla 32 milyon ton tahıl ve sıvı yağ ihraç edildi. 33 milyon tonluk tahıl, sıvı yağ ve işlenmiş eser ise öbür yollardan dünya pazarlarına ulaştırıldı. Tarım Bakan Yardımcısı Taras Vizsoskyi, 20 milyon tonluk tahıl ve yağın ihraç edildiği Tuna Irmağı’nın en tesirli ihracat yolu olduğunu belirtti. Vizsoskyi, bunun dışında demiryolu üzerinden yaklaşık 10 milyon ve karayolu üzerinden üç milyon ton tahıl ihraç edildiğini kaydetti.
Bu ihracat yollarını daha güçlü bir biçimde kullanmak istediklerini, kara, demiryolu ve ırmak yoluyla ihracat ölçüsünü 40-42 milyon tona çıkarmayı hedeflediklerini belirten Bakan Yardımcısı, Ukraynalı tarım üreticilerinin ırmak limanları altyapısı için yatırıma başladığını, ayrıyeten Ukrayna tahılının AB sonlarında denetimini kolaylaştırmak için müzakereler yürütüldüğünü bildirdi.
“Nehir suyunda tam yükleme yapılamıyor”
Ukrayna bu yıl 50 milyon tonun üstünde tahıl hasatı bekliyor. Geçen yılki hasattan yaklaşık dokuz milyon ton tahıl ise depolarda bekliyor. Ukraynalı üreticiler, mevcut şartlarda, ihracat için Tuna Irmağı üzerindeki İsmail ve Reni limanlarına bel bağlamış durumda.
Ukrayna Tahıl Birliği’nden Serhij İvaşçenko, “Tuna Irmağı’ndaki limanlarımızda büyük gemilere tam kapasite yükleme yapamıyoruz. Bunun için Karadeniz’deki daha derin sulara ilerlemeleri gerekiyor” diyor ve bu hususta AB Komitesi ve Romanya’nın takviyesiyle bir proje üzerinde çalışıldığını kaydediyor.
AB’ye ihracat önündeki engeller
Ukrayna tahılının demiryoluyla Avrupa’ya taşınması önündeki en büyük pürüz ise sınır açıklığı olarak tabir edilen, yük taşıyan iki ray ortasındaki aranın farklı olması. Çizgi açıklığı AB’de 1435 milimetre iken Ukrayna’da 1520 milimetre.
Ukrayna içinde, ülkenin büyük kentleri ile sanayi ve iktisat merkezlerini Avrupa ülkelerine bağlayacak AB standartlarındaki çizgi açıklığına uygun bir ağ oluşturulması gerekiyor.
Ancak tahılın demiryoluyla ihracatı önünde bir mahzur daha var. Ukrayna Tahıl Birliği’nden İvaşçenko, her Avrupa ülkesinin kendi demiryolu yönetmeliği olduğuna işaret ederek “Bizde tam bir tren 45 vagondan oluşuyor. Avrupa’da ise vagon sayısı 25. Yani hudutta neredeyse vagonların yarısını bir yerlerde bırakıp, başka yarısıyla hududu geçmemiz gerekiyor. Bu da transit geçişlerde gecikmelere yol açıyor” diyor.
Kyiv School of Economics’den iktisatçı Oleh Nivyevskyi de Karadeniz Tahıl Koridoru’ndan bağımsız olarak Ukrayna tarım bölümünün gelişebilmesi için üreticilerin garantiye sahip olması gerektiğini vurguluyor. Nivyevskyi, üreticilerin eserlerini manisiz bir halde yurt dışına satabileceklerinden emin olmaları durumunda ekili alanları küçültmek zorunda kalmayacağına dikkat çekiyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?