Yargıtay Başsavcılığı’ndan Can Atalay için olumsuz görüş

Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Anayasa Mahkemesi’nin TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’a ait verdiği hak ihlali kararına direnilmesi tarafında görüş bildirdi.

AYM’yi “yerindelik denetimi” yapmakla suçlayan Başsavcılık, “Anayasallık kontrolü yapan mahkemeler, bir hakim üzere konulmuş olan kuralları uyulup uyulmadığını tespit mercii olmalı, oyunun kurallarını tekrar yazan yerler olmamalıdır. Aksi istikamette bir tavır, kuvvetler ayrılığı prensibine aykırıdır” dedi.

Anayasa Mahkemesi’nin 25 Ekim’de Can Atalay’ın “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” ile “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının” ihlal edildiğine verdiği karar sonrası yargıda oluşan “kriz” tırmanıyor. Kararı mahallî mahkemeye gönderen AYM, Atalay’ın tahliyesini ve yargılamasının durdurulmasını istemişti. Lakin İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi Lideri, ihlalin Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararından kaynaklandığını tabir ederek, ihlal kararını uygulamamış ve belgeyi Yargıtay’a havale etmişti. Bu ortada açıklama yapan Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, AYM’yi “yorum yoluyla Anayasa unsurlarını yok saymakla” suçlamıştı.

AYM’ye yerindelik kontrolü suçlaması

Bu gelişmelerin akabinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, AYM’nin hak ihlali kararına ait mütalaasını Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdi. 3 Kasım 2023 tarihli, iki Yargıtay savcısı imzalı 6 sayfalık kararda, AYM “yerindelik denetimi” yapmakla suçlandı. AYM’nin yasama dokunulmazlığına istisna getiren “Anayasa’nın 14. Unsurundaki suçların” hangileri olduğu konusunda yasal düzenleme bulunmadığı ve yargının bu cürümleri belirleme yetkisi bulunmadığı istikametindeki münasebeti eleştirildi.

Devletin güvenliğine ait kabahatler ile anayasal sisteme karşı kabahatlerin Anayasa’nın 14. Unsuru kapsamında kıymetlendirilmesi gereken cürümler ortasında olduğunu savunan başsavcılık, 14. Unsurun anayasa yargısıyla yorumlanmasının kıymetini artırdığı savunuldu.

AYM’ye hudut çizdi

AYM’nin soyut tüzel kurallardan somut hukuk üreterek, önüne getirilen kuralların anayasaya uygunluğunu denetlediğini belirten başsavcılık, şunları kaydetti:

“Ancak bu durum kendi içinde zorluklar içermekte, kuvvetler ayrılığı unsurunun ihlali, sonuçlarına neden olabilmektedir. Bu bağlamda; Anayasal normlara uygunluğunun denetlenmesi epeyce zorluk arz etmektedir. (…) Her şeyden evvel AYM’nin, anayasallık kontrolü kapsamında sahip olduğu ‘hukuki denetimi’nin sonlarının çok âlâ tayin edilmesi gerekir. AYM yargıçlarının yapmış oldukları hukuksallık kontrolü, ‘yasama, yürütmenin yapmış oldukları süreçlerin, anayasal olarak sahip oldukları yetki sonları içerisinde yapılıp yapılmadığını denetleme’, yargı alanında ise ferdi müracaata mevzu hakkın ihlal edilip edilmediğini belirlemek ile sonludur.”

Anayasaya uygunluk kontrolü yapan yargı merciinin, her şeyden evvel öbür organlara ilişkin bir yetkiyi kullanmaktan imtina etmesi gerektiği tabir edilen mütalaada, “Şayet bir husus, anayasal kararlar çerçevesinde yasama, yürütme, isimli ve idari yargı alanına giriyorsa, AYM bu mercilerin bu alanda anayasaya ters olmayan süreçlerini iptal ederek geçersizleştiremez. Zira kuvvetler ayrılığı unsuru gereği, yasama, yürütme ve yargının yetki alanları ve sonları Anayasada belirtilmiştir. Anayasa yargısı mercii de dahil hiçbir merci yasama, yürütme ve yargının yetki alanlarına giren mevzularda düzenleme yapma yetkilerini kullanmalarına mani olamaz” görüşlerine yer verildi.

‘Anayasa keyfi olarak yorumlanamaz’

Mütalaada, hukuksallık kontrolü ile sonlu bir anayasallık kontrolü icra eden AYM’nin, AYM yargıcının, bu tarafı itibariyle görevini ifa ederken, yeni hukuk normları ihdas edemeyeceği bildirildi. AYM’nin yalnızca mevcut anayasal normları yorumlayıcı tarafta kararlar verdiği belirtilen mütalaada, şu kıymetlendirme yapıldı:

“Soyut bir anayasal norma mana vermek durumunda olan AYM hâkimi, yorumlama sürecinde, o norma yüklenebilecek değişik manalardan istediği manayı keyfi olarak öne çıkararak karar veremez. Anayasallık kontrolü yapan mahkemeler, bir hakim üzere konulmuş olan kuralları uyulup uyulmadığını tespit mercii olmalı, oyunun kurallarını yine yazan yerler olmamalıdır. Aksi istikamette bir tavır, kuvvetler ayrılığı prensibine alışılmamıştır; kuralı koyan yasama organı, icra eden yürütme, kurala uyulup uyulmadığını da tespit eden yargıdır.”

‘Yargısal aktivizm’ eleştirisi

Anayasa hukukçusu Ergun Özbudun ve AYM üyesi Yusuf Şevki Hakyemez’in “yargısal aktivizme” karşı görüşlerine yer verilen mütalaada şöyle devam edildi:

“Bu noktada belirtilmelidir ki; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 14. Hususu, Türkiye Cumhuriyetinin bağımsızlığı ve demokrasisi, yani varlığı için olmazsa olmaz ögeleri belirlemiştir. Çünkü hiçbir devlet varlığına kasteden bir hatası işlemekle suçlanan bir kimsenin dokunulmazlığını kabul etmez. Aksi bir kabul, hak ve nesafet prensipleri ile eşitlik kurallıyla bağdaşamayacağı üzere adalete olan inancı sarsarak kamu vicdanını da rahatsız eder. Bütün bunlara karşın hukuk kurallarını belirliliğinin sağlanması sadece yasal düzenleme ile sonlandırılamaz.”

‘Can Atalay dokunulmazlıktan yararlanamaz’

Can Atalay’ın 2013 yılında işlediği kabahat nedeniyle soruşturma ve kovuşturmaya milletvekili seçilmesinden çok evvel başlanıldığını anımsatan Yargıtay, mahkûmiyetine temel sevk ve uygulama hususlarının TCK’nın 312. Hususu kapsamında kalan suça ait olduğunu kaydetti. Mütalaada, seçimden evvel bu husus kapsamında hata işleyen milletvekilinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 83/2 unsurunda öngörülen yasama dokunulmazlığından yararlanamayacağı argüman edildi. Anayasa’nın 14. hususunda, husus kapsamına giren cürümlerin tahdidi olarak sayılmamasının, kanun koyucunun şuurlu bir tercihi olduğu belirtilen mütalaada, “Hükümlünün mahkûmiyetine husus cürüm ve hareketleri devlet güvenliğine karşı işlenen hatalardandır ve unsur kapsamına girmeyeceğini düşünmek mümkün değildir” denildi.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararıyla Atalay hakkında onama kararı verildiği ve kararın infazına başlanıldığı belirtilen mütalaada, “Sanık onama kararı sonrasında hükümlü statüsündedir ve Yüksek Daire de kararını TBMM’ye göndermiştir. Bu basamakta, Yüksek Daire temyiz incelemesi sırasında tahliye konusunda da bir kıymetlendirme yapmış olmakla; tahliye talebinin reddi yahut kabulü konusunda takdir yüksek Dairenindir” tabiri kullanıldı.

Mütalaanın akabinde AYM’nin ihlal kararına uyulup uyulmayacağına ait Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin bir karar vermesi bekleniyor.

DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?