Yeni OVP: AKP savlı maksatlara veda etti
AKP hükümetinin 2024-2026 periyoduna ait enflasyon, istihdam, büyüme üzere temel makro ekonomik amaçlarının yer aldığı Orta Vadeli Program (OVP) dün kamuoyuna açıklandı. Akabinde OVP’nin onaylanmasına ait Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’nin tekrarlanmış sayısında yayımlanarak yürürlüğe girdi. Gerek yurt içi gerekse yurt dışı yatırımcılar ve piyasa oyuncuları tarafından merakla beklenen OVP’de, enflasyon beklentilerindeki artış ile büyüme beklentilerindeki düşüş dikkat çekti.
İddialı gayelerden geri dönüş
Hükümet uzun yıllardır sürdürdüğü yüzde 5 ve üzeri büyüme amacını 2023 için yüzde 4,4’e, 2024’te yüzde 4’e ve 2025’te yüzde 4,5’e çekti. AKP’nin daha evvelki yıllarda Cumhuriyet’in 100. yılı olan 2023 için koyduğu 500 milyar dolarlık ihracat maksadının ise 2023 sonunda 255 milyar dolar düzeyinde gerçekleşeceği kestirimi kayıtlara geçirildi. İhracatın 2024’te 267 milyar dolar, 2025’te 283,6 milyar dolar, program sonunda 302,2 milyar dolar olması hedeflendi. Enflasyonda ise TCMB’nin yüzde 58’lik yıl sonu iddiası yüzde 65’e yükseltildi. Enflasyon maksadı gelecek yıl için yüzde 33, 2025 için yüzde 15,2, 2026 için yüzde 8,5 olarak belirlendi.
Yeni OVP, iş dünyası temsilcilerinin iştiraki ile düzenlenen toplantıyla dün Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde açıklandı. OVP varsayım ve gayelerini Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz duyururken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da programın genel görünümüne ait bir konuşma yaptı. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ise toplumsal medya hesabından Orta Vadeli Program: Makro-finansal istikrar, dezenflasyon ve yapısal dönüşüm…” açıklaması yaptı.
Peki yeni OVP’deki amaç ve öngörüler ne kadar gerçekçi ve bu gayelere ulaşmak mümkün mü?
“Hedeflere ulaşılması çok zor”
OVP’yi DW Türkçe’ye kıymetlendiren Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu’na nazaran hükümet, iktisatta geçmiş yılların tezli gayelerinden geri adım attı. Buna rağmen ülke iktisadının sıkıştığı bu devirde, yeni OVP’deki mütevazı amaçlara bile ulaşmanın çok sıkıntı olduğunu kaydeden Prof. Kozanoğlu, “Şöyle ki, 2024-2026 ortasındaki üç yılda toplam 96,4 milyar dolar cari açık bekleniyor. Bu periyotta Merkez Bankası rezervlerini de destek etmek gerektiği için en az 150 milyar dolar dış kaynak girişine ihtiyaç var. Bu da lakin sıkı para siyasetleri, yüksek faiz, sıcak para girişine elverişli bir ortam sunmakla olanaklı” değerlendirmesinde bulunuyor.
Yeni OVP’de işsizliğin 2024’te yüzde 10,3’e çıkacağının kestirim edildiğini hatırlatan Kozanoğlu, “Bu işsizlikte sonlu bir artışa işaret etse de, bir iktisat idaresinin daha fazla yurttaşını yedek iş gücü ordusuna katacak bir projeksiyon yapması da manidar. Kaldı ki işsizliğin bu oranda durması da kolay değil” yorumunda bulunuyor.
“TL’de önemli kıymet kaybı yaşanacak”
OVP’de çokça üzerinde durulan başlıklardan biri de Türkiye’de her geçen gün hayat pahalılığına yol açan ve bilhassa milyonlarca sabit gelirlinin alım gücünü eriten enflasyon oldu.
Yeni OVP’de 2023 yıl sonu enflasyon beklentisinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) enflasyon kestiriminin 7 puan üzerine çıkılarak yüzde 65 olarak belirlendiğine işaret eden Kozanoğlu, “Bu kestirim artışı, enflasyonda trendlerin bu seviyede kalmasının da güç olduğu izlenimi veriyor. Fakat 2024 yılı yüzde 33 enflasyon amacı ise revize edilmemiş” diyor.
Yeni OVP’de 2023 yılı için ortalama dolar kuru 23,9 TL olarak belirlenirken, 2024’te ise ortalama dolar kuru yüzde 54 artışla 36,8 TL’ye çıkarıldı. Lakin tıpkı periyottaki enflasyon beklentisi yüzde 33’te kaldı.
Prof. Kozanoğlu, bu durumun TL’de önemli bir gerçek paha kaybı yaşanacağına işaret ettiğini belirterek, “Buna rağmen dolar kurunun 2025’te yüzde 20 artışla 43,9 TL ve 2026’da yüzde 8,8 artışla 47,8 TL olması bekleniyor. Bu 2024’te doların sıcak paraya cazip gelecek biçimde yükseldiği, sonra da istedikleri vakit çıkışlarına müsaade verecek formda istikrar kazandığı bir senaryoya denk geliyor” değerlendirmesinde bulunuyor.
Kozanoğlu’na nazaran, ortalama yurttaş açısından OVP’nin gayeleri tutsa bile; işsizliğin arttığı ve enflasyonun sürdüğü “pek de iç açıcı olmayan bir yol haritası” sunuluyor.
İş dünyasından dayanak geldi
OVP’nin açıklanması sonrasında iş dünyası temsilcilerinden takviye iletileri geldi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Lideri Rıfat Hisarcıklıoğlu, yaptığı yazılı açıklamada, iş dünyasının geleceğe dair yol haritası beklediğini hatırlatarak, “Orta Vadeli Program’ı meçhullüğü azaltma noktasında son derece değerli görüyoruz. Ekonomik aktiviteye ivme sağlamasını, öngörülebilirliği artırmasını bekliyoruz” dedi. TOBB Lideri, programın temel maksatlarına ulaşmak için ortaya konan ıslahatların belirlenen takvimlendirme çerçevesinde hayata geçirilmesini beklediklerini vurguladı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Lideri Mustafa Gültepe de yazılı açıklamasında, yeni OVP’nin ortak akıl ve istişarenin bir eseri olduğunun altını çizerek, “Geçtiğimiz periyotta yüksek enflasyon sebebiyle üretim ve satış evrelerinde fiyat tutturmakta zorlandığımız günleri yaşadık. İnşallah önümüzdeki devirde daha istikrarlı bir çizgide ilerleyecek ve bu meseleleri aşacağız” diye konuştu.
“Dağ fare doğurdu diyebiliriz”
DW Türkçe’ye konuşan Kırklareli Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sinan Alçın’a nazaran, iş dünyasından hükümete verilen dayanak iletilerine rağmen, yeni OVP iktisatta bir “istikrar programı” ortaya koymaktan çok uzak.
OVP’nin birinci açıklanmaya başladığı 2006 yılından beri iktisat idaresinin üç yıllık devirde memleketler arası finans kapital etraflarına verdiği taahhüdü içerdiğini anımsatan Prof. Alçın, “Uluslararası yatırımcı OVP’deki gayelerin kendi ortasında dengeli olup olmadığına bakar. Örneğin büyüme amacı ile bütçe açığı ve enflasyon alakasına dikkat eder. Buradan bakınca yeni OVP için dağ fare doğurdu diyebiliriz. OVP yapısal bir ıslahat içermiyor, bu açıdan memleketler arası kurumların referans alacağı nitelikte bir metin olduğunu söyleyemeyiz” diyor.
“Yerel seçim için propaganda aracı”
2023 sonu için enflasyon beklentisinin yüzde 58’den yüzde 65’e yükseltilmesinin mevcut sıkı para siyasetinin çok da işe yaramadığının bir itirafı olduğunu lisana getiren Prof. Alçın’a nazaran, büyüme gayelerinin yüzde 5’in altına çekilmiş olması da genel seçim öncesinde daha “dengeli” bir seyir izleneceğini gösteriyor.
OVP’deki beklenti ve maksatların 31 Mart’ta gerçekleştirilecek lokal seçimlerin yaratacağı atmosfere uygun formda dizayn edildiğini öne süren Alçın, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Yerel seçim süreci boyunca kapsamlı bir enflasyonla gayret programı uygulanmayacağını söyleyebiliriz. Hatta seçimlere kısa müddet kala, bütçe harcamalarını artıracak birtakım uygulamalar görebiliriz. Yakın vadede Türkiye iktisadı açısından çok da umut vaat edecek bir durum ortaya çıkmıyor. OVP bu kapsamda iç kamuoyuna dönük mahallî seçim öncesi bir propaganda aracı olarak kullanılıyor. Yani bir müddettir halkla ilgiler kampanyası üzere yürütülen iktisat siyasetinin seçime yaklaşılan süreçte de devam edeceğinin bir göstergesi.”