17 Ağustos sarsıntısı: Sorumlular az cezalarla kurtuldu
Merkez üssü Kocaeli’nin Gölcük ilçesinde 17 Ağustos 1999’da meydana gelen Marmara zelzelesinin üzerinden 24 yıl geçti. Kandilli Rasathanesi’ne nazaran saat 03:02’de yaşanan 7,8 büyüklüğündeki zelzele, Kocaeli’nin yanı sıra mevt ve yıkımlarla birlikte İstanbul, Sakarya, Yalova, Bolu, Zonguldak, Eskişehir ve Bursa vilayetlerini etkiledi. TBMM’nin raporuna nazaran, zelzelede 18 bin 373 kişi hayatını kaybetti, 48 bin 901 kişi yaralandı. Ayrıyeten 505 kişi ise sakat kaldı.
Deprem sonrası 364 bin 905 konutta ise hasar tespit edildi. Bunlardan 96 bin 796 mesken ve 15 bin 939 işyeri yıkık-ağır hasarlı olarak kayıtlara geçti. Hasarlı ve yıkılan binaların değerli bir kısmı kelam konusu yapıların inşaatındaki eksikliklerden kaynaklanmıştı. Bu nedenle 3 binden fazla kişi zelzeledeki yıkımlar nedeniyle hakim karşısına çıktı. Fakat zelzeleye ait yargılanmalarda sanıklar az cezalarla kurtuldu.
Bu durum, 6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli zelzelelerle ilişkili beklenen yargılamaların nasıl olacağını akıllara getirdi. İstanbul Baro Lideri Filiz Saraç, sorumlu kamu vazifelilerinin sorumluluklarının sorgulanmasında bir direnç oluştuğunu söylerken soruşturmaların hızlanmasını isteyen Kahramanmaraş Baro Lideri Muhammed Burak Gül ise bu defa adaletin yerini bulması gerektiğinin altını çiziyor.
17 Ağustos sarsıntısına ait yargılamalar nasıl sonuçlandı?
İstanbul Baro Lideri Filiz Saraç’ın yazdığı Sarsıntı Hukuku isimli kitapta yer alan datalara nazaran 1999 zelzelesi sonrasında Yalova, Düzce, Sakarya, Kocaeli ve Bursa’da toplam 2 bin 435 belge açıldı. Bu belgelerde 3 bin 649 kişi yargılandı, 537 kişi tutuklandı. Yargılamalar sonrasında bin 762 davada karar verilirken 525 kişi de mahkûm edildi.
Yalova’da 286 kişinin yargılandığı 119 dava sonucunda 210 kişi hakkında en çok 2 yıl 6’şar ay mahpus cezası verildi. Düzce’de karara bağlanan 708 davada 288 kişi 10’ar ay, 13 sanık da 1 yıl 8’er ay mahpus cezasına çarptırıldı. Sarsıntının en fazla yıkıma yol açtığı Kocaeli’nde ise 995 davada 3 bin 632 kişi yargılandı. Karara çıkan 935 davada en az 1 yıl 3’er ay mahpus cezası verildi. 14 kişi ise 5’er yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Depremin tartışılan ismi Yalovalı Veli Göçer
Ancak bu davaların bir kısmı “Rahşan Affı” olarak nitelendirilen Kaideli Salıverme ve Erteleme Yasası uyarınca af kapsamına girdi. Yargılanan sanıklar ortasında en bilineni müteahhit Veli Göçer oldu. Yalova’nın Çınarçık ilçesinde inşa ettiği binalar çöken Göçer, 198 kişinin vefatına neden olmak cürmünden Konya’da 18 yıl 9 ay mahpus cezasına çarptırıldı. Yaklaşık 7,5 yıl cezaevinde yattıktan sonra 2011 yılında tahliye edilen Göçer, bir mühlet sonra tekrar inşaat işine döndü. Göçer’in ortağı İsmet Kösebalan da benzeri cezayı aldı, lakin Kösebalan cezaevinde hayatını kaybetti.
17 Ağustos yargılamalarındaki birçok davada müteahhitler düşük cezalarla kurtuldu. Örneğin Kocaeli’nde toplamda 19 kişinin öldüğü apartmanla ilgili müteahhit aleyhine açılan davada 2 yıl 6 ay mahpus cezası kararı verildi. Kocaeli 1. Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği kararın münasebeti “Binanın yüklenicisi ile ruhsat sahibi aleyhine nizam, buyruk ve düsturlara riayetsizlik sonucu birden fazla kişinin vefatına sebebiyet vermek” hatası oldu. Yüklenici aleyhinde açılan tazminat davasında ise 9 bin TL manevi tazminat kararı verildi. Kararda 3/8 oranında kusurlu bulunan İzmir Büyükşehir Belediyesi ise yeniden kayıpların olduğu Nil Ailesi’ne 9 bin TL tazminat ödedi. 2013 yılında bu karar onandı.
6 Şubat zelzelesi yargılamaları nasıl olacak?
17 Ağustos zelzelesinde yargının makus imtihan vermesi, 6 Şubat zelzelesiyle ilgili yargılamalar konusunda tasa uyandırıyor.
İstanbul Barosu idaresinde 2002-2006 yılları ortasında da yer alan Avukat Filiz Saraç, zelzele davalarını yakından takip eden bir isim. DW Türkçe’ye konuşan İstanbul Baro Lideri Filiz Saraç, afetlerin önlenmesinde kontrolün kıymetli olduğunu belirterek “Denetimsizlik sonucu doğan zararın sorumlularının belirlenmesi ve yargı önüne çıkarılabilmesi ise sorumlular zincirindeki tüm görevlilerin vazife ve yetki sorumluluklarının şuurunda olması açısından kıymetlidir. Hukuk devletinin gereğidir” dedi.
Saraç, afetlerin nedenleri tespit edilirkençoğu defa afete neden olan kurum ya da kuruluşların ve kamu vazifelilerinin kusurlarını, yani beşeri nedenleri sorgulatmamaya yönelik bir direnç oluştuğuna dikkat çekti. 4483 sayılı Kamu Vazifelilerinin Soruşturulmasına ait yasa kapsamında “işleme konulmama” yahut “soruşturmalara müsaade verilmeme” halinde kararlar çıktığını anımsatan Filiz Saraç, kimi vakit da eksik soruşturmalar nedeni ile itirazlar sonucunda soruşturma müsaadelerinin kaldırıldığını kaydetti.
Bu nedenle afetler sonucunda ömür hakkının ihlal edildiği hallerde, gerek Anayasa Mahkemesi gerekse Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) metodu boyutunun ihlal edildiğine ait verdiği hak ihlal kararları bulunduğunu anımsatan Saraç, şunları kaydetti:
“Ülkemizin son periyotta tüm yetkileri tek elde toplayan sistemin, afetin sorgulanmasının kamu vazifelileri kısmında yargının da bağımsız ve aktif soruşturmalar yapmasına ait sıkıntılarını daha da ağırlaştıracağı açıktır.”
Baro Lideri Gül: Soruşturmalar hızlanmalı
6 Şubat sarsıntılarının merkezi Kahramanmaraş’ın Baro Lideri Muhammed Burak Gül, kentte 13 bine yakın kişinin öldüğüne,107 kişinin ise hala kayıp olduğuna işaret ediyor. Can kaybının olduğu binalardan 697’sine ait soruşturmaların sürdüğünü belirten Gül, “Bu soruşturmaların hızlanmasını talep ediyoruz. Bunu Bakanlığa da ilettik. Kimi uzman raporları geldi. İsimli tatilden sonra süreç hızlanır ve birinci davalar açılır” dedi.
1999 zelzelesinin 6 Şubat için örnek oluşturmadığını düşünen Gül, “Ancak Elazığ ve İzmir sarsıntılarında yargının deneyimi oluştu. Yargıtay da bu kararları onadı. Şuurlu taksir kabahati öngörülüyor” diye konuştu. Sarsıntıda sorumluluğu bulunan kamu vazifelilerinin de soruşturulması gerektiğini söyleyen Gül, bu bireylerle ilgili soruşturma müsaade sürecinin işletildiğini belirterek “Belediyelerle ilgili süreç var. Yetersiz kalan AFAD problemi. İmarla ilgili mevzular. Örneğin 7 katlı yere ek 4 kat daha verilmiş. Bunlar bariz sorumluluk doğurur” dedi.
Deprem bölgesinde başta Kahramanmaraş olmak üzere adliyelerde hâkim, savcı ve mahkeme sayısının artırıldığını belirten Gül, “17 Ağustos zelzelesinde yargılamalar kâfi yapılmadı. Soruşturmaların adil yürütülmediği tezleri oldu. Acı deneyimler yaşandı. Lakin Elazığ, Van ve İzmir’deki deneyimlerin bu sürece olumlu tesiri olur diye düşünüyoruz. Yanılgılı süreçler bu sefer işletilmesin. En büyük hassasiyetimiz adaletin tesis edilmesi, soruşturmaların hızlanması” sözlerini kullandı.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl ulaşabilirim?