Almanya’da bütçe krizi derinleşiyor
Anayasa Mahkemesi’nin pandemi devri için öngörülen 60 milyar euronun iklim fonuna aktarılamayacağı tarafındaki kararının akabinde, Maliye Bakanlığı radikal bir adım atarak bütçe durdurma kararının kapsamını genişletme kararı aldığını bildirdi. Bu bağlamda, başlangıçta yalnızca İklim ve Dönüşüm Fonu için öngörülen bütçe dondurma uygulaması, federal bütçenin büyük bir kısmını kapsayacak halde genişletilecek.
Kaygı yaratan genelge
Maliye Bakanlığı Müsteşarı Werner Gatzer’in bakanlığın kararını ilgili ünitelere yazılı olarak bildirdiği belirtildi. Bakanlık etraflarından edilen bilgiye nazaran, gönderilen yazıda Maliye Bakanlığı’nın gelecek mali yıllarda bütçe üzerinde daha fazla yük oluşmaması maksadıyla 2023 yılındaki harcamaları dondurduğu söz edildi.
Der Spiegel‘in haberine nazaran Gatzer’in mektubunda tek tek bakanlıklar ve bütçe planları sıralanarak “2023 federal bütçesinin 4 ila 17 ve 23 ila 60’ncı kısımlarındaki mevcut tüm taahhüt yetkilerinin derhal geçerli olmak üzere bloke edilmesi” talimatı veriliyor. Gatzer’in mektubunda yer alan “Federal bütçe için genel bütçe durumunun gözden geçirilmesi gerekmektedir” tabirinin alarm verici bir duruma işaret ettiği kaydediliyor.
Yazıda, mevcut yükümlülüklerin yerine getirilmeye devam edileceği, lakin yeni yükümlülüklere girilemeyeceğinin vurgulandığı tabir ediliyor. Cumhurbaşkanlığı, Federal Meclis, Eyalet Temsilcileri Meclisi ve Anayasa Mahkemesi üzere anayasal kurumların ise bu adımdan muaf tutulduğu belirtiliyor.
Ne olmuştu?
Muhalefetteki Hristiyan Birlik (CDU/CSU) Federal Meclis Kümesi’nin 197 üyesi, koalisyon hükümetinin 2021 bütçesinde yer alan toplam 60 milyar euro fiyatındaki kredinin yine tahsis edilmesi ve iklimin korunması ve iktisadın çağdaşlaştırılması için kullanması planlarını anayasanın borç freni düzenlemesine muhalif olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne taşımıştı.
Alman Anayasa Mahkemesi, 15 Kasım tarihli kararında bu kredinin yine tahsis edilmesini anayasaya muhalif bularak “geçersiz ve hükümsüz” ilan etmişti. 2009 yılında Anayasa’ya dahil edilen borç freni düzenlemesi, Covid-19 pandemisiyle uğraş kapsamında ‘acil durum istisnası’ uygulamasıyla askıya alınmıştı. Lakin Mahkeme, iklim değişikliğiyle gayretin bu istisna kapsamına girmediğini belirterek bu nedenle hükümetin bu bütçeyi borçlanamayacağına hükmetti.
Kararın akabinde Federal Hükümet, bu fondan finanse edilecek birtakım projeleri süreksiz olarak askıya almıştı. Bu adım, 2024 ve sonraki yıllar için harcama taahhütlerini de içeriyordu.
Şimdi ne olacak?
Alman Birinci Kanalı ARD‘nin yayınına katılan Federal İktisat ve İklim Muhafaza Bakanı Robert Habeck, mevcut durumdan öteki fonların da etkilenmesi halinde daha dramatik senaryoların kelam konusu olabileceği ikazında bulundu. Bakan, “Bu iş 60 milyar euroda kalırsa bu gereğince makûs. Fakat diğer fonlar da kelam konusu olursa durum daha da dramatik bir hal alabilir” diye konuştu. Habeck, toplumsal harcamalarda kesintiye gidilmesi üzere tekliflerin ise boyutları çok daha büyük olan sorunu çözmek için kâfi olmadığını savundu.
Yeşiller partili Bakan, borç freni uygulamasını da eleştirerek, uygulamanın statik bir yapıda olduğunu ve akla yatkın olmadığını söz etti. Habeck, “Ayrıca bu uygulama, Rusya’dan daha ucuza gaz aldığımız, Çin’in üretim yerimiz ve satın alma pazarımız, Amerikalıların her daim sağlam, sadık dostlarımız olduğu ve askeri yükü omuzlarımızdan aldığı, Avrupa’da savaşın olmadığı vakitlerde hayata geçirildi. Şartlar böyleydi ve artık bu şartlar değişmiş görünüyor” diye konuştu.
Koalisyon hükümetinde farklı tahlil önerileri
Koalisyon partileri Toplumsal Demokrat Parti (SPD), Yeşiller ve Hür Demokrat Parti (FDP) ortasında krize yönelik mümkün tahliller konusunda ise farklı görüşler mevcut.
ARD‘ye konuşan SPD Genel Sekreteri Kevin Kühnert borç freni uygulamasına ait Habeck’den daha radikal açıklamalarda bulundu. Borç freni uygulamasının askıya alınmasına yönelik görüş bildiren Kühnert, bütçede acil durum ilan etmenin mümkün olabileceğine işaret etti. “SPD tek başına iktidarda olsaydı bu katiyen yapacağımız bir şey olurdu” diyen Kühnert, koalisyon içinde muhtemel senaryoların değerlendirileceğini tabir etti.
Ancak düzenlemenin kaldırılması için meclisin üçte ikisinin onayı gerekiyor. Bu çoğunluğa ulaşılması ise muhalefetteki Hristiyan Birlik partilerinin düzenlemeye sıkı takviye vermesi nedeniyle muhtemel görülmüyor.
Koalisyon ortağı FDP de bu uygulamanın kaldırılmasına kesin bir lisanla karşı çıkıyor. FDP, toplumsal harcamalarda kesintiye gidilmesi teklifinde bulunurken, Yeşiller ve SPD bu cins bir tedbire sıcak bakmadıklarını söz ediyor.
Kühnert, “SPD için şunu söyleyebilirim ki, bütçenin rastgele bir yerinden adeta bir çim biçme makinesiyle 60 milyar tasarruf etmek, toplumsal alanda kesintiye gitmek, toplumumuzdaki dönüşümü geri almak, milletlerarası rekabette firmaları desteklememek ve böylece Almanya’da istihdam kaybına yol açmak için SPD 2021’de seçilmedi ve Federal Meclis’te asla buna evet demeyeceğiz” diye konuştu.
Sol Parti’den ‘iklim varlık vergisi’ önerisi
Muhalefetten ise 60 milyar euroluk açığın yükünü sıradan vatandaşın sırtına yüklemek yerine varlıklı kısmın ödeyeceği vergilerle ikame etme önerisi geldi.
FDP’li Maliye Bakanı Christian Lindner’in acil durum frenini çekmesiyle halihazırda yatırım eksikliğinin hakim olduğu tüm alanları “nefessiz bıraktığını” savunan Sol Parti Meclis Küme Lideri Dietmar Bartsch, Başbakan Olaf Scholz’u vatandaşlara “sosyal devlet kelamı vermeye” çağırdı. Anayasa Mahkemesi’nin kararının akabinde yaşanan bütçe açığını kapatmak için toplumsal kesintilere gidilmemesi gerektiğini savunan Sol Partili siyasetçi, varlıklı kesim için bir iklim vergisi getirilmesi teklifinde bulundu.
Bartsch, “Almanya’yı çağdaşlaştırmak için küçük insanlardan değil, milyarder ve milyonerlerden vergi alınması gerektiğini” savunarak, bu yolla gerekli yatırımların toplumsal kesintiye gitmeden teminat altına alınabileceğini kaydetti. Bartsch ayrıyeten, Federal Ordu için öngörülen özel fonun da gözden geçirilerek bu varlıklardan kıymetli ölçüde tasarruf yapılmasını önerdi.