Almanya’nın “kirli kömürü” Kolombiya’dan
Kolombiya’nın kuzeyinde yer alan ve Latin Amerika’nın en büyük açık kömür madeni olan El Cerrejón, lokal halk tarafından “Canavar” olarak isimlendiriliyor. Yaklaşık 100 futbol alanı büyüklüğündeki 69 bin hektarlık bir alanda, Almanya da dahil olmak üzere dünyanın güç açlığını gidermek için her yıl yaklaşık 20 milyon ton kömür çıkarılıyor.
İsviçreli Glencore şirketi, bu devasa madenin tüm haklarını 1995 yılında satın aldı. Şirket yıllık ortalama 250 milyar dolardan fazla ciro yapıyor. Elbette Kolombiya hükümeti de muazzam çıkardan hissesini alıyor. Maden bölgesinde yaşayan Afro-Kolombiyalı Chancleta topluluğu, bu kârlı işinin önünde mahzur oluşturmaması için 11 yıl evvel Kolombiyalı yetkililer tarafından zorla yerlerinden edildi.
Bu insanlardan biri olan Greylis Pinto, içini DW mikrofonlarına döktü: “Şu anki durumumuz perişan. Başta besin güvenliği olmak üzere her şeye sahip olduğumuz konutumuzdan artık çok uzakta yaşıyoruz. Artık hiçbir şeyimiz yok: Su yok, sıhhat hizmeti yok, iş yok!”
Pinto, insan hakları aktivistleri Carolina Matíz ve Tatiana Cuenca ile birlikte “Canavar” tarafından adeta yutulan ve öbür bir yerde tekrar dışarı atılan yerli toplulukların teminatsız durumuna dikkat çekmek için Avrupa’yı dolaşıyor.
Zorunlu tekrar yerleşimin vahim sonuçları
Chancleta topluluğu için bu, yeni arazinin tarıma uygun olmadığı, su ve gaz tedarikinin çoklukla çalışmadığı ve kâfi iş imkânı bulunmadığı manasına geliyor. Hatta 2015 yılında Kolombiya Anayasa Mahkemesi, zarurî yine yerleşimin, mahallî topluluğun sağlıklı bir etraf, pak içme suyu ve hayat haklarını ihlal ettiğini onayladı.
Kolombiyalı etraf müdafaa örgütü Censat Agua Vida’nın Su ve Madencilik Çatışmaları programının koordinatörü Tatiana Cuenca, DW’ye şu bilgileri veriyor: “Cerrejón’da 40 yıldır kömür çıkarılıyor ve kontrat on yıl daha kömür çıkarılmasını öngörüyor. Üstelik burası Kolombiya’nın en fakir bölgesi olan ve son on yılda 5 binden fazla çocuğun yetersiz beslenmeden öldüğü La Guajira’da. Münasebetiyle, adil olması gereken bir güç dönüşümünden bahsediyorsak, Almanya’nın da menfaat sağladığı ve on yıllardır süren bu madenciliğin vahim sonuçlarına bakmamız gerekir.”
Bu sonuçlar, insan hakları örgütü Oxfam’ın “Cerrejón her vakit kazanır mı?” başlıklı aktüel raporunda unsur husus sıralanıyor: Ormanların, yeraltı sularının ve ırmakların tahrip edilmesi ve kirlenmesi. Muhtemelen kömür tozunun neden olduğu, halk ortasında artan teneffüs yolu hastalıkları ve kanser olayları. Aktivistlere yönelik tertipli ataklar ve Chancleta’da olduğu üzere zorla tahliyelerin akabinde kâfi tazminat ödenmemesi. Liste bu formda uzayıp gidiyor.
Glencore savları reddeddiyor
Dünyanın en büyük emtia ticareti ve madencilik kümesi olan Glencore, tüm bu suçlamaları reddediyor. Şirket, toplumsal ve çevresel teşebbüsler ile içme suyunun geniş çaplı dağıtımı için bölgede milyonlarca dolarlık ödeme yapıldığına işaret ediyor.
İnsan hakları örgütü CINEP’ten Carolina Matíz ise madenle ilgili sıralanan aksiliklerin argüman değil, gerçeğin ta kendisi olduğunda ısrar ediyor: “La Guajira’da insan hakları ihlalleri tekraren belgelendi. Lakin biz bunu yalnızca Avrupa’da görünür kılmak istemiyoruz, birebir vakitte kömür madenciliği ve insan hakları ihlalleri ile Avrupa’daki finans bölümü ortasındaki ilişkiye da dikkat çekmeyi amaçlıyoruz. Glencore şirketi, Kolombiya’da faaliyet gösteriyor lakin Avrupalı bankalar ve sigorta şirketleri tarafından destekleniyor.”
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı sürdürdüğü akın savaşının başlamasından bu yana Almanya, güç gereksinimini karşılamak için ABD, Avustralya ve Kolombiya’dan yaptığı kömür ithalatını artırdı. 2023 yılında Güney Amerika ülkesinden ithal edilen kömürün ölçüsü yaklaşık 3 milyon tonu bulacak. EnBW, Uniper, RWE ve Steag üzere dev güç şirketleri de alıcılar ortasında bulunuyor. Alman bankaları ve sigorta şirketleri de Glencore için tahvil, pay, kredi ve garantilerle yararlı kömür işine dahil olmuş durumda.
Tedarik Zinciri Yasası için “turnusol testi”
Eleştirel Yatırımcılar isimli çatı kuruluştan Tilman Massa, DW’ye yaptığı açıklamada, bilhassa Alman güç şirketlerinin Almanya’da 1 Ocak 2023’ten beri yürürlükte olan Tedarik Zinciri Kanunu’na riayet etmekle yükümlü olduğuna dikkat çekiyor. Bu yasaya nazaran şirketler, global tedarik zincirlerinde insan haklarına uymakla yükümlü. Fakat finans bölümü, şimdi bu yasa kapsamına dahil edilmedi.
Federal İktisat ve İklim Muhafaza Bakanlığı (BMWK), DW’nin Glencore şirketiyle ilgili yazılı sorusuna şu cevabı verdi: “Bakanlığımız, Glencore şirketine karşı basında yer alan argümanlardan ve Kolombiyalı STK’larla yapılan görüşmelerden haberdardır. Almanya’nın, Kolombiya’dan kömür ithalatının orta vadede azalacağı varsayılabilir. Çünkü Almanya ülkü durumda 2030 yılına kadar, fakat en geç 2038 yılına dek kömür yakıtlı elektrik üretimini durduracaktır. Bakanlığımız ayrıyeten Kolombiya’yı, Memleketler arası İklim Teşebbüsü kapsamında, finansman ve danışmanlık hizmetleri ve her iki ülkenin de memleketler arası Kömürü Güçlendirme İttifakı’na (PPCA) üyeliği dahil olmak üzere, kömürden çıkış ve toplumsal açıdan adil bir güç geçişi konusunda desteklemektedir.”
Almanya’nın “değerlere dayalı dış politikası” ile uyumlu mu?
Glencore madencilik şirketinin, imtiyazının sona ereceği 2034 yılına kadar El Cerrejón’dan kömür çıkarmaya devam etmesi kuvvetle olası. Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü’nün Güç, Ulaşım ve Etraf Kısmı Lideri Claudia Kemfert, Kolombiya’dan kömür ithalatının çoktan miadını doldurduğuna inanıyor.
Kemfert’e nazaran, Kolombiya’dan gelen kirli kömürle ilgili tüm tartışmaların baş sorumlusu şahsen Almanya. Şayet ülkede güç dönüşümü bu kadar uzun müddet ertelenmemiş olsaydı, kömürden çıkış çoktan gerçekleşmiş olabilirdi. Güç uzmanı, Kolombiya ile yapılan mutabakat gibisi teşebbüslerde daha fazla şeffaflık davetinde bulunuyor ve ekliyor: “Bu tıpkı vakitte, gelecekte misal bir sürdürülebilirliğin yanı sıra çevresel ve toplumsal standartlara ahengi sağlamamız gereken ‘yeşil hidrojen’ üzere öteki alanlar için de geçerlidir.”
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl erişebilirim?