AYM ile Yargıtay ortasında Can Atalay krizi
Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) TİP Hatay Milletvekili Can Atalay’a ait verdiği hak ihlali kararına “uyulmamasına” karar verdi. Atalay hakkındaki mahkûmiyet kararının katılaştığını belirten Yargıtay, kararı Atalay’ın vekilliğinin düşürülmesi süreçlerine başlanması için TBMM Başkanlığı’na gönderdi.
3. Ceza Dairesi, ayrıyeten Anayasa kararlarını ihlal ettiği ve kendisine verilen yetki sonlarını yasal olmayacak biçimde aştığı argümanıyla “hak ihlali kararı veren AYM üyeleri” hakkında için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na cürüm duyurusunda bulundu.
“AYM temyiz mahkemesi değil”
Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin 23 sayfalık kararında, Can Atalay’ın Seyahat Parkı davasında aldığı 18 yıllık mahpus cezasının 28 Eylül’de onanmasıyla hükümlü haline geldiği anımsatıldı. AYM’nin temyiz mahkemesi olmadığı savunulan kararda, şöyle denildi:
“AYM’ye yapılan müracaatlar, Anayasa Mahkemesi’nin kendisi üzere yüksek mahkeme pozisyonunda bulunan Yargıtay ve Danıştay üzerinde ‘süper temyiz mercii’ sıfatıyla hiyerarşik bir üstünlüğe sahip olduğu ve Anayasa’ya nazaran eşit olan yüksek yargı mercileri ortasında altlık üstlük ilgisi kurulduğu formunda yorumlanmamalıdır.”
“Anayasa’nın hiçbir unsuru yorum farklılığı münasebet gösterilerek uygulanamaz hale getirilemez” denilen kararda, ihlal kararlarının, temel hak ve özgürlükler istikametinden tespit edilen ihlal kararları ile uyumlu olması gerektiği savunuldu. Kararda, kararların sonuca etkisi olmayacak hallerde, hukuksal bedelden mahrumluk durumu da gözetilerek yine yargılamaya hükmedilmesi yoluna gidilmemesi gerektiği tabir edildi.
“Atalay’ın kabahati Anayasa 14’e girer”
Kararda, Can Atalay’a ait ihlal kararında da gündeme gelen “Yasama dokunulmazlığının istisnası olarak Anayasa’nın 14’üncü hususunda sayılan durumlar” başlığı tartışıldı. “Temel hak ve hürriyetlerin berbata kullanılmaması” başlığı altında düzenlenen Anayasa’nın 14’üncü hususunda bir cürüm tarifi yapılmadığı anlatılan kararda, “Bu unsurun içeriği, soruşturma makamı ile derece ve temyiz mahkemeleri tarafından bu konudaki içtihatlar kıymetlendirilmek suretiyle doldurulacaktır” denildi.
AYM’nin ihlal kararında ise yargının buna karar veremeyeceği ve buna ait yasal düzenleme yapılması gerektiği belirtilmişti.
“AYM anayasa normunu ortadan kaldıramaz”
Seçimden evvel soruşturmasına başlanılmış olması kaydıyla Anayasa’nın 14’üncü hususundaki durumların yasama dokunulmazlığı dışında kaldığı anlatılan kararda, AYM’nin Leyla İnanç ve Ömer Faruk Gergerlioğlu kararlarında buna karşı yapılan değerlendirmeler eleştirildi. Kararda, AYM’nin yürürlükte bulunan Anayasa normunun uygulanmasını ferdi müracaat yoluyla ortadan kaldıracak yahut fonksiyonsuz hale getirecek halde bir karar vermesinin hukuken mümkün olmadığı savunuldu. Kararda, şu görüşler öne sürüldü:
“Anılan hususta öngörülen faaliyetler konusunda, Devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğüne ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyete yönelen tehdidin tartısı ile orantılı olacak bir biçimde içtihatta süreklilik ve istikrar prensipleri de gözetilerek Anayasa koyucunun 14’üncü unsurda şuurlu bir tercihin eseri olarak bıraktığı boşluğun, yargı kararları ile doldurularak makul hale getirilmesi, ilgili Anayasa normunun yürürlüğünün ve fonksiyonunun korunması bakımından hukuk devletinin bir gereğidir.”
Fethullah Gülen ve Murat Karayılan örneği
Kararda, Seyahat davasında Can Atalay’ın mahkûm olduğu TCK’nın 312’nci hususunda düzenlenen “Hükümeti devirmeye teşebbüs” kabahatinin “Anayasa’nın 14’üncü hususuna nazaran durumlar” kapsamında değerlendirileceği kaydedildi. Kararda, şu kıymetlendirme yapıldı:
“Aksi halde, Türkiye Cumhuriyeti’nin devleti ve milletiyle ayrılamaz bütünlüğüne kasteden, pek çok kanlı terör aksiyonu ile irtibatlandırılan ve haklarında üstte sayılan mutlak terör hatalarından soruşturma yahut kovuşturma bulunup, şimdi yakalanamayan ve kırmızı bültenle aranan Fethullah Gülen, Şerif Ali Tekalan, Recep Uzunallı, Adil Öksüz, Ekrem Dumanlı, Cemil Bayık, Murat Karayılan, Duran Kalkan, Sabri Ok ve Ali Ekber Doğan ve bunlar üzere kuşkulu ya da sanıkların, milletvekili seçilmelerinin, yemin ederek vazifeye başlamalarının ve TBMM’ye girmelerinin önü açılır ki bu durumun hukuken isabetli olduğunu savunmanın izahı kabil olduğunu söylemek mümkün değildir.”
TBMM’ye “vekilliği düşür” mesajı
Anayasa’nın 76’ncı unsurunda sayılan milletvekilliği ile bağdaşmayan cürümlerden kurulan mahkumiyet kararının milletvekilliğini düşüreceği belirtilen kararda, “TBMM Başkanlığı’na Dairemizin ilamının ulaştığı tarihte acilen milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik süreçlere başlanması gerekirken, Anayasa Mahkemesi’nin Dairemizin verdiği onama kararından yaklaşık 1 ay sonra ihlal kararı verdiği halde, TBMM tarafından bu süreçte hükümlü Şerafettin Can Atalay’ın milletvekilliğinin düşürülmesi süreçlerinin Anayasa’nın açık kararına karşın tamamlanmadığı anlaşılmıştır” denildi.
“AYM yasal yetkisini aştı”
Bireysel müracaatın yeni bir itiraz yahut temyiz yolu ve AYM’nin de “süper temyiz makamı” olmadığı belirtilen kararda, “Temyiz mahkemesi olan Dairemizin kararını, tekrar yargılama imajı altında evrakın temeline da girip, adeta bozmak suretiyle kendisine yasal destekten mahrum, gereğinden fazla ve yasal yetkisini aşacak formda mana yüklediği anlaşılmıştır” denildi. Kararda, bu mevzuyu düzenleyen Anayasa’nın 84/2 hususu açısından Anayasa Mahkemesi’ne müracaat imkânı tanınmadığı üzere Anayasa Mahkemesi’nin bu hususta da inceleme yetkisinin de bulunmadığı savunuldu.
Türban yorumuna “ironi” dedi
AYM’yi “yargısal aktivizm” ile suçlayan Yargıtay, kararında şöyle devam etti:
“Ayrıca, Anayasa Mahkemesi, Şerafettin Can Atalay hakkında vermiş olduğu hak ihlali kararında, evvelki Ömer Faruk Gergerlioğlu ve Leyla İnanç kararlarından farklı olarak milletvekili dokunulmazlığı istikametinden Anayasa’nın 14’üncü hususunun hangi hataları kapsadığının anayasal ya da yasal düzenleme dışında yargısal bir yorumla belirlenmesinin önemli meşakkatlere yol açacağını belirtirken, kendisinin daha evvelden yargısal aktivizm sonucu vermiş olduğu ve kamuoyunda üniversitelere başörtü yasağı olarak bilinen, bizce de kabul görmeyen bir kararını münasebet göstermesi tarafımızdan dikkat cazibeli bulunmuş ve bir ironi olarak değerlendirilmiştir.”
AYM’ye sert tenkitler getirilen kararda, “Anayasal yahut yasal bir yetkisi olmamasına karşın hiçbir organ tarafından denetlenmememin vermiş olduğu rahatlıkla da, içtihat yoluyla anayasal yetkisini daima artırmak ve berbata kullanmak suretiyle kendisinin, daha evvelce norm kontrolü vazifesi sırasında sıkça lisana getirilen yasama organı üzerinde vesayet organı olduğuna yönelik tenkitlerin, ferdî müracaata ait yetkinin verilmesi üzerine yüksek mahkemeler dahil tüm yargı üzerinde de ortaya çıkmasına neden olmuştur” denildi.
Yargıtay: AYM bizi tehdit etti
Hatta Anayasa Mahkemesi’nin, Can Atalay kararında, kararı veren Yargıtay 3. Ceza Dairesi üyelerini ”ihmal hatasını işlemişlerdir” formunda tehdit etme boyutuna kadar işi vardığı savunulan kararda, “Bugüne kadar birçok terör örgütü yahut üyesi tarafından hem toplumsal medya hem de yazılı ve görsel basın üzerinden ya da birinci derece yargılamaları yahut temyiz incelemesi sırasında gönderilen dilekçelerle daima tehdit edilen Dairemiz üyelerinin, bir de Anayasa Mahkemesi tarafından bu formda tehdit edilmesi de esef verici ve manidar bulunmuştur” denildi.
Kararda, AYM’ye “sadece kanunları iptal ederek yasama organının alanına müdahale etmediği; ayrıyeten, bazen yasa koyucu üzere davranarak Anayasa’ya nazaran ortalarında astlık üstlük alakası bulunmayan yüksek mahkemeler üzerinde de muhteşem temyiz mahkemesi olarak vesayet makamı üzere davrandığı” eleştirisi getirildi.
Kararın son kısmı şu tabirlerle son buldu:
“Anayasa Mahkemesi’nin, bu biçimde yargısal aktivizim yaparak, ‘şeklen denetleyemediği Anayasa kararını uygulanamaz hale getirme, kanunda öngörülmüş idari ve yargısal müracaat yollarının tamamı tüketilmeden ferdi müracaatları kabul etme, soruşturmalara müdahil olma, kovuşturmaları yapılamaz hale getirme’ halinde Anayasa’ya muhalif olarak verdiği kararları ile misyon ve yetkilerini, Anayasa ve kanunlardan üstün görmek suretiyle bir nevi Anayasa’yı uygulanamaz hale getirerek, kendisinin sorgulanmasına ve meşruiyetinin tartışılmasına yol açmıştır. Devletin cebri gücünü ve misyonları gereği Devletin kamu gücünü elinde bulunduran kimselerin, sahip oldukları kamu gücünü daima Anayasa’ya karşıt bir halde kullanmalarının, Anayasayı ihlal etme aksiyonunun işlenmesinde kolaylık sağlayacağı aşikardır.”
AYM üyeleri nasıl yargılanıyor?
Yargıtay, kabahat duyurusunun Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na yaptı. Fakat AYM’nin kuruluş kanununda misyonlarından ötürü cürüm işlediği sav edilen AYM üyeleri hakkındaki AYM Genel Konseyi’nin kararına bağlı. Yargılama ise tekrar Ulu Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesi’ne ilişkin.
Şimdi ne olacak?
Can Atalay’ın avukatları, ihlal kararının uygulanmaması nedeniyle Anayasa Mahkemesi’ne bir sefer daha ihlal müracaatında bulunacak. Yüksek Mahkeme, bu başvuruyu da görüşerek Atalay’ın durumuyla ilgili yeni bir karar alacak. Daha evvel CHP milletvekili Enis Berberoğlu’na ait hak ihlali kararının mahallî mahkeme tarafından uygulanmaması üzerine AYM tarafından ikinci bir ihlal kararı verilmiş ve Berberoğlu bu kararın akabinde tahliye edilmişti.
Yargıtay’ın kararına tepkiler
CHP Genel Lideri Özgür Özel, kararın akabinde CHP Grubu’nu harika kapalı toplantıya çağırdı. Yaşanan gelişmelerin hafife alınamayacağı ve görmezden gelinemeyeceğini belirten Özel, “Bu, anayasayı ihlal hatasının ötesinde anayasal sisteme karşı kalkışma teşebbüsüdür. Derhal bastırılmalıdır” dedi.
Türkiye Barolar Birliği (TBB) Lideri Erinç Sağkan, yaptığı X paylaşımında Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin kararının Anayasa’yı yok sayarak Anayasa Mahkemesi’ni fiilen ortadan kaldırma eforu olduğunu kaydetti. TBB’nin “Anayasayı yok sayan ilgili daire üyeleri bakımından vazifeden el çektirmeye davet” yaptırımının uygulanması için Yargıtay Yüksek Disiplin Şurası’na başvuracağını açıklayan Sağkan, “Türkiye Barolar Birliği İdare Konseyi Anayasal nizamı yok sayan bu keyfi uygulamaya karşı hukukun üstünlüğünü ve yurttaşlarımızın haklarını korumak için yapılacakları belirlemek üzere yarın sabah fevkalâde gündemle toplantı kararı almıştır” dedi.
İYİ Parti Sözcüsü Kürşad Güçlü da AYM kararlarının yasama, yürütme ve yargı organlarını bağladığını anımsatarak, “Bu karar kuvvetler ayrılığı, hukukun üstünlüğü, mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığını bir sefer daha rafa kaldırma girişimidir” dedi.
AKP’den birinci açıklama
AKP Genel Lider Yardımcısı Hayati Yazıcı ise “Öyle olaylar olur ki, tahlil yapmak için, konuşsan da konuşmasan da sorun olur. Hiç ve asla olmaması gereken öylesi bir olay yaşıyoruz. Yazık, çok yazık. Devleti oluşturan erkler, sorun tahliller. Asla sorun üretmez, üretemez. Birbirini çelmeleyemez” paylaşımını yaptı.