Borsa rüzgarı bilakis dönebilir mi?
Türkiye’de yüksek enflasyon altında ezilmek istemeyen milyonlarca kişi, az da olsa birikimlerini Borsa İstanbul’da (BİST) kıymetlendirerek enflasyondan korunmak istiyor. Merkezi Kayıt Kuruluşu’nun (MKK) yayımladığı yeni datalara nazaran, borsada yatırımcı sayısı 11 Eylül tarihi itibariyle 7 milyon 140 bin 215’e yükselerek yeni bir tarihi tepeye ulaştı. Sırf son 11 gündeki yatırımcı sayısı artışı ise 882 bin 800 olarak kayıtlara geçti. Yılbaşından bu yana yatırımcı sayısındaki artış 4 milyon 500 bini aşarken, artış oranı ise yüzde 173,2 olarak gerçekleşti.
Özellikle 28 Mayıs seçimlerinden sonra hızlanan borsaya akın, yılbaşından bu yana 32’ye ulaşan halka arz sayısı ile yeni rekorlara da hamile bir durumda bulunuyor. MKK datalarına nazaran yılın birinci 8 ayında 32 şirket halka arz olurken, 41 milyon 737 bin 120 yatırımcı sayısına ulaşıldı. Halka arzlardan 42,86 milyar lira toplandı. Geçen yıl da 40 şirket halka arz edilirken, halka arzlara katılan toplam yatırımcı sayısı 8 milyon 713 bin 686 kişi olmuştu.
Peki hem şirketlerin hem de vatandaşların Borsa İstanbul’a olan bu ilgisi, risk barındırıyor mu?
“Bu furyanın sonu gözyaşı olacak”
DW Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cihan Bolgün, bu soruya “Bu furyanın sonu gözyaşı ile bitecek” cevabını veriyor.
Borsaya yaşanan akında en öncelikli nedenin vatandaşlar için yüksek enflasyondan korunma dileği; şirketler için ise halka arz ile krediye ulaşmanın sıkıntı olduğu bu devirde finansal kaynak yaratma muhtaçlığı olduğunu vurgulayan Bolgün, borsaya yatırımcı akınının geçen yıl başladığını, 2023’te ise giderek hızlandığını lisana getiriyor.
Türkiye’de 20 yıl öncesinden pandemi başlayıncaya kadar borsa yatırımcısı sayısının en fazla 2 milyon düzeylerinde olduğunu hatırlatan Bolgün, “Geçtiğimiz günlerde ise yalnızca yeni halka arz olan bir şirketin paylarına yaklaşık 4 milyon bireyden talep geldi. Bu olağandışı sayılar, vatandaşın enflasyon karşısındaki deva arayışının en net göstergesi” yorumunu yapıyor.
Borsaya yatırım riskli mi?
Bolgün’ün verdiği bilgilere nazaran, borsaya bir yatırımcı akını olsa da, açıklanan bilgiler milyonlarca insanın çok küçük ölçülerde yatırım yapabildiğini gösteriyor. Şu anda borsa yatırımcılarının yüzde 60’ının 10 bin TL’nin altında süreç yaptığına dikkat çeken Prof. Bolgün, “Yatırımcıların yalnızca yüzde 3’ü 1 milyon TL ve üzerinde süreç yapıyor ve borsayı yönlendiren asıl kesim de bu yüzde 3” diyor.
Vatandaşların küçük birikimleri ile yatırım yaptıkları paylarda yapay bir fiyat yükselişi yaşandığı ihtarında bulunan Bolgün, “Burada çok önemli bir sorun oluşuyor. Kimi şirketlerin pay pahaları hiçbir neden yokken 13-15 kat artıyor. Meğer bu şirketlerin yarın nasıl bir performans sergileyeceği bile muhakkak değil” diye konuşuyor.
Türkiye’de faizlerin yanlış yere pozisyonlandırılması nedeniyle, pay fiyatlarında oluşan bu anormalliğin küçük yatırımcılar için tehlikeli boyutlara ulaştığının altını çizen Bolgün, şöyle konuşuyor:
“Sermaye piyasasının gelişmesi açısından sağlıklı olmayan bir şey yapıyoruz. Hak etmeyen şirketleri de bu furyada halka açıyoruz. Halka arzı hak ediyor olsa bile, hak etmedikleri fiyat kıymetlerine ulaşıyorlar. Gelecek yıl küçük yatırımcı için yüzde 100, bakın yüzde 99 demiyorum, yüzde 100 önemli problemler ortaya çıkacak. Bu furyanın sonu gözyaşı ile bitecek.”
Borsa varlıklı ediyor mu?
Borsaya olan akının tehlikelerini DW Türkçe’ye anlatan Finansal Okuryazarlık ve Erişim Derneği (FODER) İstişare Şurası Üyesi Atilla Köksal’a nazaran, borsaya Covid-19 devrinde başlayan genç ve küçük yatırımcı ilgisinin pandemi sonrası periyotta de artmaya devam ettiğini söylüyor.
Uzun yıllardır TL mevduat ve döviz-altına yatırım yapan vatandaşların son periyottaki yüksek enflasyon nedeni ile borsaya yöneldiğine işaret eden Köksal, “Son 30-40 yılda enflasyonla çabayı çok yeterli öğrenen vatandaşlar, haliyle evvel altın ve dövize, akabinde da akın akın borsaya girmeye başladı. Bu türlü olunca pay kıymetleri yükselmeye başladı. Yükseliş sürdükçe, küçük yatırımcı daha çok borsaya gelir oldu” diye konuşuyor.
Böylelikle borsadaki pek çok şirket payında olağan olmayan fiyat artışları yaşandığını ve bu durumun yüksek fiyattan pay alan küçük yatırımcı açısından büyük tehlike yarattığını kaydeden Atilla Köksal, “Bugün halka arzına müsaade verilen şirketlerin pek birden fazla hak etmediği bir fiyattan süreç görüyor. Rastgele bir büyüme ve yeni yatırım kararı olmadan, bir bakıyorsunuz paylar bir iki ay içerisinde katlanıyor. Borsaya giren küçük yatırımcılar bu duruma çok dikkat etmeli. Şu anda borsada daha evvel görülmemiş bir furya var. Maalesef birçok kişi borsaya kısa müddette güçlü olmak için giriyor. Fakat borsada para kaybetmek çok daha yaygın ve kolaydır” biçiminde konuşuyor.
“Küçük yatırımcı mağdur olabilir”
DW Türkçe’ye konuşan İntegral Yatırım Araştırma Müdürü Seda Yalçınkaya Özer de, borsaya olan yatırımcı ilgisinin ana nedeninin enflasyona karşı kendini korumak olduğunu belirterek, “Ancak borsanın yükselişinin ana nedeni ise olumlu karşılanan iktisat dönüşüm öyküsü diyebiliriz” diyor.
Bu noktada seçim sonrasında değişen iktisat siyasetlerinin borsa endeksinin yükseliş eğilimini destekleyen değerli bir öge olduğunu kaydeden Özer, borsaya giren milyonlarca yeni yatırımcının ise finansal okuryazarlık manasında zayıf olduğuna dikkat çekiyor.
Yakın gelecekte paylar üzerinde sıhhatsiz fiyatlamaların oluşması ve rasyonellikten uzak yatırım kararlarının verilmesinin mümkün mağduriyetlere yer hazırladığı ihtarında bulunan Özer, şöyle konuşuyor:
“Sermaye Piyasası Konseyi’nden yetki alan kurumların eğitimlerine katılmak finansal okur müelliflik açısından destekleyici olacaktır. Okumak, bilgi edinmek ve araştırmak finansal okur müellifliği artıracağı üzere gerçek yatırımın da kapısını açacaktır. Küçük yatırımcı bu periyotta defansif paylara yönelebilir ve kendilerini mümkün bir dalgalanmadan koruyabilir.”
“Yabancıların BİST’e dönüşü gümbür gümbür olmaz”
Borsaya ait merak edilen hususlardan biri de, son yıllarda Borsa İstanbul’daki paylarını elinden çıkaran milletlerarası yatırımcıların yine dönüp dönmeyeceği.
Atilla Köksal’a nazaran, son aylarda borsaya yabancı girişlerinde bir hareketlenme olsa da, geçmiş devirle kıyaslandığında hala yetersiz düzeyde. Birkaç yıl öncesine kadar BİST’teki yabancı tartısının yüzde 70’ler düzeyinde olduğunu hatırlatan Köksal, şu değerlendirmede bulunuyor:
“Şimdi Borsa İstanbul’daki yabancı hissesi yüzde 30’lara gerilemiş durumda. Aslında borsamızda yabancı hissesinin daha yüksek olması da istenen bir durum değil. En ideali yüzde 50-50 bir dağılım olmasıdır. Şu kademede yabancı yatırımcının borsaya gümbür gümbür geri döneceğini düşünmüyorum. Tahminen büyük halka arzlar olursa, girişler hızlanabilir.”