Emekliler esaslı tahlil istiyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Kabine toplantısından sonra yaptığı açıklamada, taban fiyat ve emekli maaşlarıyla ilgili bir huzursuzluk ortaya çıktığını belirterek, “Kendini mağdur hisseden tüm bölümlerin gönlünü kesinlikle alacağız. Bunu da çok gecikmeden yılbaşı civarı sonuca ulaştırmayı planlıyoruz” dedi.
Emekliler ise, minimum fiyatın 11 bin liranın üzerine çıkması ve en düşük memur maaşının 22 bin lirayı geçmesinin akabinde ek artırım talep ediyor. Seçimlerden evvel en düşük emekli maaşına seyyanen artırım yapılmış, kök maaşı 5 bin 500 lira olan emeklilerin maaşı 7 bin 500 liraya yükseltilmişti. SSK ve Bağ-Kur ile emekli sandığı emeklilerine son olarak TBMM’de kabul edilen kanunla altı aylık yüzde 25’lik enflasyon artırımı yapıldı.
Ancak bu artırım oranı emeklilerin kök aylıklarına uygulanıyor. Buna nazaran kök aylığı 6 bin lira ve altında kalanların emekli aylıkları temmuz ayından sonra da 7 bin 500 lira olarak ödenmeye devam edecek.
Emekliler ve çalışma iktisadı uzmanlarına nazaran ise emekli maaşları için esaslı tahlil, aylık bağlama oranı ve güncelleme katsayısının değiştirilmesinden geçiyor.
“Yerel seçimlere yönelik çalışma”
DW Türkçe’ye konuşan Birleşik Emekliler Sendikası Genel Lideri Mahmut Şengül, seyyanen artırımı kabul etmediklerini belirterek, Erdoğan’ın açıklamasını lokal seçimler öncesi bir atak olarak kıymetlendiriyor. “Cumhurbaşkanı yeni bir açıklama yaptı. Lakin düşünce şurada. Yapacakları bu güzelleştirmede verdikleri seyyanen artırımın kalan kısmını da tekrar kesecekler. İkincisi bu on ikinci ayda yapılacak. Birinci ay esasen emekli maaşlarına artırım yapılacak” diyen Şengül, “Tamamen mahallî seçimlere yönelik bir çalışma. Biz seyyanen artırım değil, kök maaşlarımızın taban fiyat oranına yükseltilmesini istiyoruz, on ikinci ayı da beklemek istemiyoruz” sözlerini kullandı.
“Ciddi bir mağduriyet var”
Yüzde 25 artırımla birlikte 2000 öncesi SSK emeklilerinde 6 bin 93 lira olan en düşük emekli aylığı 7 bin 616 lira, SSK 2000 sonrası 3 bin 776 lira olan en düşük emekli aylığı 4 bin 720 liraya çıktı. En düşük Bağ-Kur (esnaf) emekli aylığı 4 bin 439 liradan 5 bin 549 liraya, Bağ-Kur (tarım) emekli aylığı 4 bin 184 liradan 4 bin 268 liraya yükseldi. Kök aylığı 7 bin lira olanın aylığı ise 8 bin 750 lira oldu.
Şengül, dul ve yetim aylığı alanların da seyyanen artırımdan faydalanmadığını, 5 bin 500 liranın altında emekli maaşı alanların sayısının hala önemli bir oranda olduğunu söylüyor.
Memurun da emeklinin de dul ve yetim aylığı alanın da ekmeği birebir fiyata aldığını lakin maaşlar kelam konusu olduğunda ortadaki makasın giderek açıldığını lisana getiren Şengül, hasebiyle önemli bir mağduriyet olduğuna dikkat çekiyor.
2002’de taban fiyatın üzerindeydi
Emekliler uzun yıllardır taban fiyatın altında maaş alıyor. AKP’nin iktidara geldiği 2002’de bir personel emekli aylığı minimum fiyatın yüzde 40 üstündeydi.
Türkiye Personel Sendikaları Konfederasyonu’nun (TÜRK-İŞ) hesaplamasına nazaran haziranda dört kişilik bir ailenin açlık sonu 10 bin 373 TL’ye, yoksulluk sonu 33 bin 788 TL’ye yükseldi. Bekâr bir çalışanın “yaşama maliyeti” de aylık 13 bin 471 TL’ye çıktı.
DW Türkçe’ye konuşan çalışma iktisadı uzmanı Özgür Müftüoğlu, “Emeklilerin gözden çıkarıldığı” görüşünde. Emeklilerin büyük bir kısmının açlık sonunun altında aylık aldığını ve seyyanen artırımların ise marketteki gerçek fiyatlar üzerinden yapılmadığını söyleyen Müftüoğlu, emeklilerin alım gücünün giderek düştüğünü, çalışabilenlerin emekli olduktan sonra çalışmaya devam ettiğini, bunun gelecek periyotta istihdam piyasası açısından da bir tehlike oluşturduğunu anlatıyor.
Müftüoğlu ayrıyeten, Türkiye’de 2000’lerden itibaren hayata geçirilen neoliberal yapısal ahenk programları kapsamında emeklilerin hayatı rahatça sürdürebilme imkanının büyük ölçüde ortadan kalktığına işaret ediyor.
Emekli aylıkları neden düştü?
Sosyal güvenlik mevzuatında 2000’li yıllarda yapılan değişiklikler ve bilhassa 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu, çalışanlar yanında emeklileri de hayli olumsuz etkiledi. Emeklilik yaşı yükseltildi, emekli olmak zorlaştırıldı. Emekli aylığı hesaplama ve bağlama oranlarında yapılan değişiklikler sonucunda emekli aylıkları düşmeye başladı. Birebir şartlarda ama farklı vakitlerde emekli olanların aylıkları ortasında büyük eşitsizlikler ortaya çıktı.
1999’dan itibaren emekli aylıkları hesaplamasına enflasyonun yanı sıra GSYİH (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) büyümesi de dahil edilirken, AKP’nin 2008 yılında yaptığı yasal değişiklikle güncelleme katsayısına ulusal gelirdeki büyümenin yalnızca yüzde 30’u eklenmeye başlandı. Aylık bağlama oranları da yüzde 75’ler düzeyinden yüzde 50’lere düşürüldü.
Emekliler İstanbul’dan taşınır mı?
Öte yandan AKP’nin İstanbul’dan memleketlerine dönmeleri halinde emekliler için “teşvik” hazırlığı da gündemde. İstanbul’un nüfus yoğunluğunun azaltılması için hazırlanan projeye nazaran İstanbul’dan konutlarını taşıyan emeklilere, elektrikten su indirimine kadar birçok bahiste teşvikler verilmesi planlanıyor. Pekala bu ne kadar gerçekçi?
“Bu, emekliler için sürgün manasına gelir” diyen Mahmut Şengül, emeklilerin birçoklarının köyüne gidip bir tertip kurma talihi olmadığını lisana getirerek, “Birincisi, burada çoluk çocukları çalışıyor, onlar da taban fiyatla çalışıyorlar ya, onların çocuklarına bakıyorlar. Bunun üzere kahırları var. İkincisi köylerine nasıl dönecekler? Mesela orada bir tarlaları varsa artık beşe, ona bölünmüş, birçoğunun bağı kopmuş. Artık oralarda yerleri yurtları kalmamış. Buralarda da yaşamaları mümkün değil” tabirlerini kullanıyor.
Projeyi, metropollerdeki kira artışlarından ötürü geçimini sağlayamayan emeklilerin buna karşı geliştirdiği refleksi yumuşatmaya yönelik bir atılım olarak kıymetlendiren Şengül, emeklilerin yüzde 60-70 civarının emekli olduktan sonra çalışmaya devam ettiğini vurguluyor.
“Sorunlar görünmez hale getirilecek”
Özgür Müftüoğlu’na nazaran de emeklilerin metropolden ayrılmasını öngören proje, mevcut sıkıntıların “görünmez hale” getirilmeye çalışıldığını gösteriyor. Müftüoğlu, “Çünkü açlık hududunun yarısını alan emekliler kentlerde yaşadıkları sürece bir ortada olacaklar. Bir ortada oldukları için de seslerini daha fazla duyurma bahtları olacak. Ancak köylerine döndüklerinde bu reaksiyonları göz gerisi etmiş olacaklar. Hasebiyle burada açlık ve yoksulluğa mahkûm edip ‘kentlerde görünmeyin’ üzere bir anlayışın hâkim olduğu söylenebilir” diye konuşuyor.
Emeklilerin üretimden gelen güçleri olmadığı için bütçe kesintilerinde birinci gözden çıkarılan kesim olduğuna işaret eden Müftüoğlu’na nazaran, gelecek periyotta emekli fiyatlarının ödenmemesi üzere bir durumla da karşı karşıya kalınabileceği konusunda uyarıyor.
Mahmut Şengül ise 2008’de getirilen kanunla emeklilerin toplumun en mahrum ve en mağdur kitlesi olduğunu belirterek, bunun da emeklilerin örgütsüz olmasıyla bağlantılı olduğunu vurguluyor. Anayasa’nın herkese sendika kurma, toplu kontrat yapma hakkı verdiğini, emeklilerin patronunun de toplumsal güvenlik kurumu olduğunu tabir eden Şengül, insanca yaşayacak, insan onuruna yaraşacak bir maaş artışı için sendikalarda örgütlenmek gerektiğini vurguluyor.
DW Türkçe’ye VPN ile nasıl manisiz ulaşabilirim?