İsrail Hamas çıkışıyla Türkiye’ye mi bildiri verdi?
İsrail Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü (INSS) kıdemli uzmanı Gallia Lindenstrauss, İsrail istihbaratının AB ve ABD’nin terör örgütleri listesinde yer alan Hamas’ı Türkiye dahil bulundukları ülkelerde tasfiye edecekleri tarafındaki çıkışını ve Türkiye ile İsrail ortasında tırmanan tansiyonu DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.
Lindenstrauss, İsrail iç istihbarat teşkilatı Şin Bet’in Yöneticisi Ronen Bar’ın Hamas önderlerinin Gazze, Batı Şeria, Lübnan, Türkiye ve Katar dahil her yerde maksat alınacağı istikametindeki kelamları için “Burada ana muhatap Türkiye değil ki, asıl gaye Hamas” değerlendirmesini yaptı.
Aslında Türkiye ile İsrail ortasında prensipte, Hamas’ın askeri faaliyetlerinin son bulması gerektiği konusunda bir görüş ayrılığı bulunmadığını söyleyen Lindenstrauss, fakat Hamas’ın İran’ın da müdahil olduğu finansman faaliyetlerinin bir kısmının Türkiye üzerinden gerçekleşmekte olduğuna dikkat çekerek “İsrail ile ABD’nin bu bahiste yapabileceği birtakım ifşalar, Türkiye’yi güç duruma sokabilir” dedi.
İsrail Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü (INSS) kıdemli uzmanı Gallia Lindenstrauss’a yönelttiğimiz sorular ve cevapları şöyle:
DW Türkçe: Wall Street Journal’ın İsrail istihbaratının Türkiye, İsrail Lübnan ve Katar’da yaşayan Hamas önderlerini öldürme planları yaptığı tarafındaki haberi ve daha sonra İsrail iç istihbarat teşkilatı Şin Bet’in Yöneticisi Ronen Bar’ın bu husus hakkında basına yansıyan bir konuşması, Türkiye’de geniş yankı buldu. Bar, konuşmasında “Bu bizim Münihimiz” diyerekHamas’ı tasfiye etmekle görevlendirildiklerini tabir etti. Bar, bunun “bir kaç yıl alabileceğini” vurgularken Gazze, Batı Şeria, Lübnan, Türkiye ve Katar dahil “her yerde” gereğini yapacaklarını söyledi. Kime bildiri verilmek isteniyor?
Gallia Lindenstrauss: Bu aslında her şeyden evvel Hamas başkanlarına verilmiş bir ileti. Burada ana muhatap Türkiye değil ki, asıl gaye Hamas. Ayrıyeten şu da dikkat cazip: Konuşan iç istihbarat sorumlusu, yani ülke içinden sorumlu olan kişi, halbuki yurtdışındaki sorunlardan Mossad sorumlu, bu enteresan doğal. Fakat sonuç itibariyle bu ikaz Hamas başkanlarını gaye alıyor, vilayetle de onlara konut sahipliği yapan ülkeleri değil yani. Şunu da söylemek gerekiyor, Hamas önderleri daima Türkiye’de yaşamıyor. Devir dönem Türkiye’ye gelip gidiyorlar lakin kalmıyorlar. Daha çok Katar ve Lübnan’da bulunuyorlar…
Ancak bahis, Türkiye’deki televizyon programlarında hararetli tartışmalara yol açtı, hatta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a da hususla ilgili soru yöneltildi. Erdoğan, “Böyle bir yanlışa tevessül etmeleri halinde şunu bilmeleri gerekir ki bunun bedelini, bunun faturasını çok ancak çok ağır öderler” cevabını verdi. Öncesinde de Türk basınında, Türk istihbarat kaynaklarına dayandırılan haberlerde, buna müsaade verilmeyeceği ve İsrail’e gerekli ikazların iletildiği belirtildi…
Dediğim üzere, bence İsrail’in bu çıkışı, öncelikli olarak Hamas önderlerini maksat alıyor. Ayrıyeten ben, Türk tarafının bu yansısının gerisinde, geçmişte yaşanmış problemli bir örneğin, Kaşıkçı’nın İstanbul’daki Suudi konsolosluğunda öldürülmesi olayının olduğunu düşünüyorum. Türkiye, kendi topraklarında bu türlü bir faaliyet görmek istemiyor, ister İsrail, ister Suudi Arabistan, isterse İran olsun…
Bar’ın “Bu bizim Münih’imiz” demesi dikkat çekti. İsrail, 1972’deki Münih Olimpiyatları’na taarruz sonrasında olduğu üzere, nitekim diğer ülke topraklarında bu tıp suikastlar yapmak istese neden öncesinde bunu yapacağını ilan etmek istesin?
Bunu yapmak istediğinizde, genelde bu çeşit açıklamalar yapmazsınız natürel. Bence bu İsrail ile Hamas ortasındaki ruhsal harbin bir modülü. Hamas’a hiçbir yerde inançta olmayacakları istikametinde bildiri verilmek isteniyor. Lakin her halükarda bu soruna, Türkiye-İsrail ikili bağlantıları bağlamında, çok da büyük ehemmiyet atfedilmemesi gerektiği görüşündeyim.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Gazze’deki gelişmeler konusunda İsrail hükümetine yönelik çok ağır tenkitler yöneltmekle birlikte her iki tarafın da bağların büsbütün kopmasından yana olmadığı belirtiliyor. Hatta Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın, CHP Milletvekili Mahmut Tanal’ın İsrail’e rastgele bir yaptırım uygulanıp uygulanmayacağı, diplomatik münasebetlerin askıya alınıp alınmayacağı sorularını yönelttiği soru önergesine verdiği karşılıkta, “İsrail’le 74 yıllık bir geçmişi bulunan bağlarımız hiçbir vakit Filistin’in haklı davası hilafına yürütülmemiştir” tabirlerine yer vermesi dikkat çekti…
Cumhurbaşkanı Erdoğan da İsrail ile diplomatik alakaların büsbütün kesilmesinin kelam konusu olmayacağını söyledi. Bence Türkiye, aslında çok da pratik nedenlerden dolayı İsrail ile temasın sürdürülmesi gerektiğinin farkında. Zira Batı Şeria’daki Filistinlilere ulaşabilmek için İsrail’in müsaadesine muhtaçlığı var. Ayrıyeten mesela iki ülke sıhhat bakanlıkları ortasında çok uygun bir işbirliği olduğunu biliyoruz. Bu işbirliği sayesinden de Gazze’deki kanser hastaları Mısır üzerinde Türkiye’ye götürüldü…
Son günlerde ABD ve AB, terör örgütü olarak tanıdığı Hamas’a mali takviyenin önlenmesi için Türkiye üzerindeki baskısını artırmış görünüyor. Türkiye’nin bilhassa Hamas’ın finansal faaliyetlerinde “merkezi bir kavşakta” pozisyonunda bulunduğu tarafında dertler lisana getiriliyor. İsrail’in Ankara’dan bu mevzudaki beklentileri neler?
İsrail’in Türkiye’den, Hamas başkanlarına verilen Türk pasaportları, Hamas faaliyetlerine Türkiye’deki şirketler üzerinden finansman sağlanması, Hamas’ın Türkiye üzerinden siber operasyonlar yürütmesi üzere pek çok husustaki kaygılarına ihtimam gösterilmesi beklentisi var. Zira nihayetinde Hamas’ın askeri faaliyetlerinin son bulması gerektiği konusunda Türkiye ile İsrail ortasında bir görüş ayrılığı yok. Türkiye Hamas’ın İsrail- Filistin ihtilafında siyasi bir rol üstlenmesi gerektiğini söylüyor, Hamas’ın askeri faaliyetlerini onaylamıyor. Münasebetiyle Hamas’ın askeri faaliyetlerinin olmaması gerektiği konusunda aslında Türk ve İsrail konumları ortasında derin bir görüş ayrılığı bulunmuyor. Hamas’ın finansman faaliyetlerinin çok sofistike olduğunu, İran’ın müdahil olduğunu da görüyoruz. 7 Ekim akınları nedeniyle artık İsrail’in ABD ile birlikte bu finansmanın önlenmesini sağlamada çok daha kararlı olduğunu görüyoruz. Bu faaliyetlerin bir kısmı Türk topraklarında yürütülüyor ve İsrail ile ABD’nin bu hususta yapabileceği kimi ifşalar, Türkiye’yi sıkıntı duruma sokabilir.
Bu ortada güvenlik uzmanları, iki ülke ortasında tırmanan tansiyonun riskli olduğuna, Türk ve İsrail istihbarat kuruluşları ortasında uzun bir geçmişe dayanan yakın iş birliğinin hem iki ülke hem de bölge güvenliği açısından ehemmiyet taşıdığına dikkat çekiyorlar…
Bu hakikat, iki ülke istihbarat kuruluşları ortasındaki işbirliği, diyalog yıllar boyunca her iki tarafa da yarar sağladı, bölgesel güvenliğin korunmasında değerli bir rol oynadı. Lakin 7 Ekim taarruzlarına hazırlıksız yakalanan İsrail natürel artık her şeyi yine gözden geçiriyor. Mevcut durumda bu alandaki diyalog belli ölçüde gerilemiş olabilir, kesin bir bilgiye sahip değiliz. Türkiye’ye yönelik kimi kuşkular oluşmuş olabilir fakat bu gelecekte işbirliğinin tekrar ivme kazanmayacağı manasına gelmiyor. Temmuz ayında Türkiye’den Gazze’ye yapılmakta olan sevkiyatta roket üretiminde kullanılan gerecin ele geçirildiği ortaya çıkmıştı. Temmuz olayındaki bu olay kamuoyuna Eylül ayında yansıdı. Natürel bu olay artık, son gelişmeler bağlamında artık farklı bir mercekle bedellendiriliyor.
Türkiye’nin Hamas’ı, yalnızca siyasi olarak değil askeri açıdan da desteklediği kanaati mi var?
İşte bu, İsrail ve ABD’nin karşılık aradığı bir soru. Şu basamakta söylenebilecek tek şey Türkiye’nin kimi faaliyetlere göz yummuş olduğu.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, başka Müslüman, Arap bölge ülkelerinden çok daha güçlü bir biçimde Hamas’ı savunması, yalnızca İsrail ile bağlarını olumsuz etkilemedi, Batılı başkentlerde soru işaretlerine yol açıyor. Sizce bu güçlü dayanakta hangi etkenler rol oynuyor?
Erdoğan’ın Hamas’a güçlü dayanağının gerisinde, Filistinlilere duyduğu şahsi sempatisi, Katar üzere siyasal İslam’a dayanak üzere, pek çok neden yatıyor. Katar ve Türkiye’nin takviyesi olmasa, Hamas bu halde faaliyet gösteremezdi. Ayrıyeten Türk halkı Filistin sorununa değer atfediyor, Türk halkı Hamas ile Filistinliler ortasında ayrım yapmıyor. Muhalefetin tenkitleriyle güç duruma düşen Erdoğan, İsrail’e karşı daha eleştirel bir söyleme yöneliyor. Bölgesel bağlamda da Erdoğan, Türkiye’yi daha güçlü, daha çok nüfuz sahibi bir aktör olarak ön plana çıkartmak istiyor. Lakin gerçekte Türkiye bu ihtilafta önemli bir tartıya sahip değil.
Bu görüşünüzü açar mısınız?
Fiiliyatta İran’ın başını çektiği Direniş Ekseni’nden yükselen birtakım seslerin Türkiye’den yankılandığına şahit oluyoruz aslında. İran ve birtakım vekillerinden duyduğumuz bildirilerin benzerlerinin Türkiye’den gelmesi, Türkiye’nin çıkarlarına hizmet etmiyor. Bu Türkiye’nin, Katar dışındaki Sünni Arap Körfez ülkeleriyle yakınlaşma uğraşlarına da yarar sağlamıyor. Erdoğan’ın farklı motivasyonlarla izlediği siyasetin nihayetinde ortaya çıkardığı tabloya baktığınızda çok da etkileyeci bir fotoğraf ortaya çıkmıyor. Evet Türkiye’den yüksek perdeden ses yükseliyor. Lakin resime baktığınızda, sesi çıktığı oranda bir yüke sahip olmadığını görüyorsunuz. Türkiye’yi yok saymak da hakikat değil ve riskli. ABD Dışişleri Bakanı Blinken bildiğiniz üzere bölgeye birinci ziyaretinde Türkiye’ye uğramamıştı ve bunun bir bedeli oldu. Pek olağan ki Körfez ülkeleri Türkiye’yi de dikkate almalı, aksi takdirde Türkiye’nin, aslında içinde yer almadığı Direniş Ekseni’nden gelen bildirileri daha fazla yankılandırması mümkün…
Türkiye için en kıymetli önceliğin iktisat olduğu, Ankara’nın hemen yabancı yatırımcı çekmeye çalıştığı, aslında bu nedenle de Batılı müttefikleriyle, İsrail, Mısır ve Körfez ülkeleriyle münasebetlerini olağanlaştırmaya yöneldiği biliniyor. Pekala bu son gelişmeler Türkiye iktisadını daha büyük sınamalarla karşı karşıya getirebilir mi?
Türkiye’nin İran liderliğindeki Direniş Ekseni ile çok fazla bir yakınlık sergilemesi çok riskli. Zira bu konumla ihtilaf çözülemez bilakis sürer. Ayrıyeten bu ihtilafın bölgede daha geniş bir alana yayılma tehlikesi hala mevcut. Ve ekonomik açıdan bölgesel bir savaş, Ortadoğu ülkeleriyle çok önemli boyutta ticareti olan Türkiye için çok daha büyük kayıplar manasına gelir….