Unutulan yılbaşı geleneği: Kuşlar kumrular simidi
Bereketin sembolü olarak görülen bu simit, baht getirmesi için meskenin bir köşesine asılıyor ve orada 40 gün boyunca bekletiliyor. Daha sonra mutfakta tuzun, şekerin bulunduğu bir dolapta o meskenin rahmeti olarak saklanıyor. Ailedeki kişi sayısına nazaran alınan simit, iki kanadı ve küçük gövdesi nedeniyle bir kumruya benziyor.
1970’lere kadar sokak ortasında sopaya takılarak satılan bu simit, bugün çok az kişi tarafından biliniyor. Çocukluğu, kendisine ismini veren babaannesinin Yedikule’deki meskeninde geçen müellif Takuhi Tovmasyan, simidin sokak ortasında satıldığı yılbaşı günlerinin şahidi:
“Ben bunu İstanbul’un bir geleneği olarak düşünüyorum. Lakin genelde bu ufak tefek yiyeceklerin de daha bol ölçüde satıldığı, tüketildiği semtler eski Ermeni mahalleleri, Rum mahalleleri. Ancak artık onlar da kalmadı maalesef. Eski İstanbul kalmadı.”
“Kuşlar kumrularım bu sene erken geldi”
Tovmasyan’ın Yeşilköy’deki meskenine gelen konukları, salondaki avizede asılı duran kuşlar kumrular simidi karşılıyor. Üzerindeki susamların hala taze olduğu simidi göstererek “Kuşlar kumrularım bu sene erken geldi. Geçen hafta yayınevindeki bir toplantımız için yaptırdık. Çabucak getirip astım” diyor.
Sokak satıcılarının bu simidi, taze buğday kebabı, karabuğday kebabı isimleriyle de sattığını söyleyen Tovmasyan şöyle devam ediyor:
“Öyle çabucak hop diye geçmezdi. Her kapıda durur, bağırır, müşterisi iner, alırdı. Kesinlikle duyabilirdik. Zira İstanbul bugünkü üzere çok patırtılı, uğultulu bir İstanbul değildi.”
İstanbul’un eski yılbaşı geleneği tekrar canlanıyor
To view this görüntü please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video
Şekli birebir kalsa da tadı değişti
Öte yandan simidin hali birebir kalsa da tadı değişmiş. Tovmasyan’a nazaran bunun nedeni, semt fırınlarının pastaneye dönüşmesiyle birlikte tatların standart bir hal alması:
“Bugün mümkün değil, o eski simidin tadını bulmak. Artık damaklarımız alıştı diyeceğim ancak onu da o kadar rahat diyemiyorum.”
Sofranız Şen Olsun kitabında hem unutulan hem de günümüzde hala yapılan yemek tanımlarını anılarıyla birlikte anlatan Tovmasyan, geçmişte yaşayan aile büyüklerinin kıssalarını ve eski gelenekleri dinleyerek büyümüş:
“Akademisyenlerin kelamlı tarih diye yaptığını biz sofrada yapardık. Bunu Takuhi yayama ve babama borçluyuz.”
Kitabını da tıpkı motivasyonla yazan Tovmasyan, kuşlar kumrular simidinin daha çok kişi tarafından bilinmesini çok önemsediğini söylüyor. Tovmasyan, Aras Yayıncılık’ın son yıllarda kitaplarında ve söyleşilerinde sıkça yer verdiği bu geleneğin canlandığı görüşünde.
“Kuşlar kumrular simidini 50 yıldır yapıyoruz”
Yaklaşık 50 yıldır bu geleneği devam ettiren Tarihi Harbiye Fırını, günümüzde kuşlar kumrular simidi yapan tek işletme olarak biliniyor. Fırının sahibi Salih Büyükkaraş, “Bu bölgemiz prestijiyle çok bilinen bir gelenek. Gayrimüslimlerin bir örf ve adeti olduğu için bu bölgede çok bilinen bir şey” diyor.
Simidin 31 Aralık’ta saat 13.00’te çıkacağını söyleyen Salih Büyükkarakaş da ilginin son 5-6 yılda arttığını tabir ediyor:
“Instagram’dır, Twitter’dır. Bu yazışmalar, beğeniler arttıkça bize de natürel ilgi artıyor. Yılbaşı günü doğal bu satışımıza da olumlu yansıyor. Simidi, yaklaşık 20 yıldır Mehmet Ustamız yapıyor. Ustamız yetiştirmeye çalışıyor. İcabında, yanına yedek veriyoruz.”
“Kumru formunu vermek zahmetli”
Aralık ayı, 8 yıldır aşçılık yapan Liza Çavdar için epey ağır geçiyor: “Ermeni mutfağına mahsus zerde, anuşabur üzere yılbaşı ve Noel ile bütünleşen birçok yemeği hazırlayarak insanlara ulaştırıyorum.”
Bu sene yılbaşı menüsüne kuşlar kumrular simidini de dahil eden Liza Çavdar, içine mahlep koyarak hazırladığı simit hamuruna kumru halini vermenin zahmetli olduğunu söylüyor:
“Bu ailemden öğrendiğim bir gelenek değil aslında. Kitaplardan duyduğum, kimi yayınevlerinden öğrendiğim bir gelenek. Birkaç yıldır ben de bunu listeme eklemek istiyordum geleneği yaşatmak ismine. Bu sene de olduğu kadar yapmaya çalıştım. Yapması biraz zahmetli olağan ki.”
“Geçmişi unutmamak ve kaybolmamak için”
Tovmasyan’a nazaran, geçmişi unutmamak geleceğe daha sağlıklı bakabilmenin yolu. “Yapabildiklerimizi yapalım, yapamadıklarımızı analım diye düşünüyorum” diyor.
Aşçı Liza Çavdar ise “Çocuklarımıza el vermek ve kaybolmamak için bu geleneği sürdürmeliyiz” diye konuşuyor.